درباره بازنمایی مسلمانان در سینمای غرب؛ یا سانسور یا عامل خشونت!
ترجمه: زهرا خطیب
مطالعه جدید موسسه Annenberg Inclusion Initiative حاکی از تصاویر مبهم و تحقیرآمیز شخصیت های مسلمان در 200 فیلم برتر می باشد.
مسلمانان دارای سریعترین رشد در تعداد و متنوع ترین مذاهب قومی و نژادی در جهان هستند. با این حال، طبق مطالعه جدیدی که منتشر شده، شخصیت های مسلمان در صفحه نمایش گم شده اند – و هنگامی که در فیلم های پرمخاطب ظاهر می شوند، با کلیشه های خطرناکی به تصویر کشیده می شوند که می توانند موجب بروز آسیب های روحی و جسمی گردند.
این گزارش با عنوان «گمشده و بدنام شده: واقعیت مسلمانان در فیلم های محبوب جهانی» توسط استیسی ال اسمیت (Stacy L. Smith) و موسسه آننبرگ (Annenberg Inclusion Initiative) و نیز حمایت بازیگر نامزد اسکار ریز احمد (Riz Ahmed)، بنیاد فورد (Ford Foundation) و صندوق پیلارز (Pillars Fund) منتشر گردید. این مطالعه شامل بررسی کمی و کیفی حضور مسلمانان در 200 فیلم محبوب ایالات متحده، انگلستان، استرالیا و نیوزلند است که بین سالهای 2017 تا 2019 اکران شده اند. نتایج این مطالعه دامنه مشکل را نشانه گرفته و از مجموع صداها (اعتراضات) موجود، به انجام اقداماتی برای مقابله با برخی از دلایل اصلی عدم وجود مسلمانان در فیلم های محبوب منجر گردید.
به گفته احمد «حضور مسلمانان بر روی صفحه نمایش، برای تغذیه سیاست هایی که وضع می شوند، افرادی که کشته می شوند و کشورهایی که مورد حمله قرار می گیرند، به کار میرود.» وی خاطر نشان کرد: «داده ها دروغ نمی گویند. این مطالعه حجم این مسأله را در فیلم های محبوب به ما نشان می دهد که هزینه آن پتانسیل ها و زندگی های از دست رفته می باشد.»
همانطور که احمد خاطرنشان می کند، مشکل بسیار گسترده است. کمتر از 2 درصد از بیش از 8500 شخصیت فعال در فیلم های مورد بررسی مسلمان بودند. وقتی فیلم ها بر اساس کشور مبدا مورد بررسی قرار گرفتند، 5.6% از شخصیت های 32 فیلم استرالیایی، 1.1 % از شخصیت های 100 فیلم آمریکایی و 1.1% از شخصیت های 63 فیلم بریتانیایی مسلمان بودند؛ و در هیچ یک از 5 فیلم نیوزلندی یک شخصیت مسلمان، نقش فعالی روی صفحه نمایش نداشته است.
نتایج کلی، نشان دهنده یک معیار عدم حضور مسلمانان می باشد؛ در عین حال این مطالعه بیانگر محو شدن این جماعت از یک دیدگاه دیگر نیز می باشد. در کمتر از 10% از 200 فیلم مورد بررسی قرار گرفته- یعنی 9.5% معادل 19 فیلم- حداقل یک مسلمان که در صحنه صحبت کند، حضور داشت. بعبارتی 90.5% از فیلم ها، شامل حتی یک کاراکتر مسلمانان که در فیلم صحبت کند، نبوده اند.
اسمیت بیان میکند: «عدم حضور شخصیت های مسلمان بویژه در انیمیشن ها، که هیچ شخصیت مسلمانی در هیچ یک از انیمشن های مورد مطالعه نیز حضور ندارد، کاملاً قابل توجه است. با در نظر گرفتن این مطلب و نیز این که تنها 7 کاراکتر مسلمان، کودک بودند، فیلم های محبوب و پرطرفدار در حال ارسال این پیام به مخاطب کودک خود هستند که مسلمانان به دنیای قصه گویی تعلق نداشته یا ارزش حضور در آن را ندارند. آیا درسی که ما میخواهیم به مخاطب جوان مان در مورد خودش یا دیگران بیاموزیم این است که اگر مسلمان هستی، محو شدنت قابل قبول است؟»
این مطالعه همچنین ماهیت مقطعی هویت مسلمانان را مورد بررسی قرار داد. اکثر شخصیت های مسلمان پسر و مرد بودند (%76.4) در حالی که 23.6% از کل شخصیت های مسلمان دختر و زن بودند. اکثریت (%66.7) شخصیت های مسلمان اهل خاورمیانه/شمال آفریقا، 20.8% آسیایی (شرق آسیا)، 5.6% سیاهپوست/آمریکایی آفریقایی تبار، 4.2% سفیدپوست و 2.8% چند نژادی/چند قومیتی بودند. فقط 1 شخصیت مسلمان دارای شرایط جامعه همجنس‌گرا یا دوجنسیتی و 1 شخصیت مسلمان دارای معلولیت نشان داده شد.
کلیشه های شخصیت های مسلمان در فیلم، توسط مجموعه ای از مطالب تقریبی بدست آمده از گزارش ها تعریف می گردد: افرادی خارجی (غریبه)، تهدید کننده، و متملق و فرمانبردار به ویژه برای شخصیت های سفید پوست. تقریباً نیمی از شخصیت های مسلمان در فیلم هایی که داستان گذشته ها را روایت می کند به ایفای نقش پرداخته اند و اکثریت آنها در خاورمیانه/شمال آفریقا، هند یا اروپا نمایش داده شده اند. اساساً، شخصیت های مسلمان عمدتاً در مکان هایی غیر از کشورهایی که فیلم های آنها در این مطالعه گنجانده شده بود، نشان داده شده اند.
یکی از نویسندگان این مقاله، به نام الباب خان (Al-Baab Khan) می گوید: «بیش از نیمی از شخصیت های اصلی و فرعی مسلمان در این فیلم ها، مهاجر و پناهنده (آواره) بوده اند که بر اساس دیگر نتایج بدست آمده از این مطالعه، مدام بعنوان خارجی (بیگانه) معرفی می گردند.» وی اضافه می کند: «مسلمانان در همه جای جهان به زندگی مشغولند، در صورتی که مخاطبان فیلم ها، بجای دیدن واقعیت این مردم بعنوان صاحبان مشاغل، دوستان و همسایگانی که حضورشان بخشی از زندگی مدرن است، تنها یک تصویر بسیار کوچک و باریک از این جامعه را در تصویر مشاهده می کنند. با حضور مسلمانان در این حجم انبوه از فیلمنامه ها، مخاطب می تواند تجربیات بی شمار آنها را در کلیه وجوه زندگی مشاهده و همزادپنداری کند.»
این گزارش همچنین اشاره می کند که تقریباً یک سوم شخصیت های مسلمان عامل خشونت بوده و بیش از نیمی از آنان هدف خشونت می باشند. همچنین، شخصیت های اصلی و فرعی مسلمان، معمولاً با لباس یا مصنوعاتی که بازگو کننده اعتقاد آنهاست، نمایش داده می شوند. و نیز، شخصیت های زن مسلمان همواره بصورت شخصیت هایی کلیشه ای و فرمانبردار نشان داده می شوند. تعداد معدودی شخصیت زن اصلی و فرعی در ابتدا بعنوان معشوقه یا عضوی از خانواده نشان داده شدند. گزارش کامل را در اینجا مطالعه نمایید.
در پاسخ به این یافته ها، موسسه Annenberg Inclusion Initiative با پیوستن به یک ائتلاف مشارکتی که توسط صندوق پیلار (Pillars Fund) مدیریت می گردد به ایجاد طرحی کلی برای مشارکت مسلمانان پرداخت.
کاشف شیخ (Kashif Shaikh)، مدیر و بنیانگذار صندوق پیلارز (Pillars Fund) می گوید: “مقاله «گمشده و بدنام شده» دامنه مشکلاتی را که مسلمانان در [حوزه] سرگرمی با آن مواجه هستند و نیاز سریع به [یافتن] راه حل برای افزایش حضور مسلمانان در داستان ها (صفحه نمایش) دارد را آشکار می سازد. طرح مشارکت مسلمانان، با ارائه مجموعه ای وسیع از پیشنهادات به دست اندر کاران حرفه ای صنعت فیلم، پاسخ مستقیمی به این یافته ها می دهد. وی ادامه می دهد: «ما مشتاق هستیم با حمایت از این صنعت، گام های عملی را در جهت تصویرسازی های ظریف تر که صدای مسلمانان را تقویت می کند، برداریم: از پایان دادن به وحشت[افزایی] و کلیشه و امضای قراردادهای تحقیرآمیز با مسلمانان گرفته تا حضور متنوع و برابر مسلمانان در برنامه های فراگیر.»
این طرح شامل راه حل های کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت برای تغییر، توصیه های مشخص برای همه-از شرکت های تهیه کننده فیلم گرفته تا مدارس هنر نمایش و همچنین مجموعه ای از منابع عملی و مخاطبین برای حمایت از کلیه امور از فیلمنامه گرفته تا انتخاب بازیگران می باشد. مجموعه کامل توصیه ها را در اینجا بخوانید.
نورین خان (Noorain Khan)، ریاست بنیاد فورد (Ford Foundation) می گوید: «فیلم و تلویزیون دارای لنزی قوی است که از طریق آن فرهنگ ها و جوامع اطراف خود را می بینیم و درک می کنیم و به طور کلی با جهان ارتباط داریم. مدت هاست که تصویر نشان داده شده از مسلمانان در حوزه سرگرمی موفق نشده است خود را با غنا و تنوع تجربیات واقعی زندگی ما تطبیق دهد و تأثیر این تصورات سطحی را ما به طور مستقیم احساس کرده ایم. در موسسه فورد، ما مفتخریم که از تلاش های جمعی صندوق پیلارز، ریز احمد و طرح مشارکت موسسه آننبرگ برای آشکار ساختن تأثیرات گزارش غلط و همچنین تهیه نقشه راه برای آینده ای عادلانه حمایت کنیم.»
