بزرگترین مساجد اروپا(قسمت اول)

مساجد همواره نمادی از هویتِ شهرها و به مثابه مشعلی در وجدان انسان‌ها بوده‌اند. به طور کلی می‌توان گفت که مساجد یک نماد و سمبل تمدنی هستند؛ سمبلی که شهرها با آن‌ها شناخته می‌شوند. آیا شهر مکه با مسجدالحرام شناخته نمی‌شود؟ آیا قدس با مسجدالاقصی شناخته نمی‌شود؟ آیا دمشق با مسجد جامع الاموی و تونس با مسجد الزیتونه شناخته نمی‌شوند؟ از همین روی، نتیجه می‌گیریم که مساجد همواره از یک جایگاه ویژه و مترقی برخوردار بوده‌اند. شاید در نتیجه همین جایگاه مترقی است که فرانسه هر از چند گاهی به بستن مساجد و ممنوع اعلام کردن فعالیت‌های آن افتخار می‌کند. هر ساله در برهه‌هایی از زمان شاهد آن هستیم که اقدامات فرانسه علیه مساجد تشدید می‌شود و مقامات پاریس به این اقدامات می‌بالند. همین سیاست‌ها و استراتژی‌های پاریس موجب شده است تا فرانسه به کانون اسلام‌هراسی در اروپا تبدیل گردد. اخیرا نیز پارلمان فرانسه قانون مبارزه با «جدایی‌طلبیِ اسلامی» را به تصویب رساند؛ قانونی که پس از آن، فراخوان‌ها برای تعطیل کردن مساجد در سراسر اروپا بیش از پیش افزایش پیدا کرد. در این میان، راستگرایان افراطی نیز با تکیه بر گفتمانِ نژادپرستانه و اسلام‌هراسی، اقدامات خود علیه مهاجران [مسلمانان] و مساجد را تشدید کردند؛ مهاجرانی که به دلیل فراگیری ظلم و ستم در کشورهایشان به اروپا مهاجرت کردند

در حال حاضر، شمار مسلمانان مهاجر که در سراسر کشورهای اروپایی سکونت می‌گزینند به 26 میلیون نفر می‌رسد. البته با توجه به تداوم موج‌های مهاجرت، انتظار می‌رود که بر این تعداد افزوده شود. با در نظر گرفتن شمار بالای مسلمانان مهاجر در اروپا، اهمیتِ معماری مساجد به گونه‌ای که نیازهای معنوی، اجتماعی و فرهنگیِ مسلمانان را برطرف سازد، بیش از پیش احساس می‌شود. با این‌حال، یک مانع بزرگ و چالشی در برابر برطرف شدن این نیاز وجود دارد و آن، فراگیر شدن رویکردهای نژادپرستانه در اروپا است. اروپایی‌ها به شدت اصرار دارند تا بر اساس هویت کشورهای غربیِ خود رفتار کنند. چنین چیزی، مسلمانان را مجبور می‌کند تا بجای مساجد، نمازشان را در مکان‌هایی نظیر زیرزمین‌ها و کلیساها اقامه کنند. در برخی از موارد، کار به جایی رسیده است که مسلمانان مجبور شده‌اند حتی در اماکن تفریحی اقدام به اقامه نماز کنند. با وجود تمامی آنچه که گفته شد، مسلمانان در طول چند قرن توانستند مساجدی را در اروپا احداث کنند که هریک به نماد تمدنی و معنویِ برجسته در بسیاری از شهرهای اروپایی تبدیل شوند. در این گزارش، قصد داریم ضمن اشاره به برخی از این مساجد، قصه آن‌ها را روایت کنیم.

هزاران مسجد در اروپا

در اغلب کشورهای اروپایی، مساجد مسلمانان به چشم می‌خورند. به عنوان مثال، در آلمان نزدیک به 3 هزار عبادتگاه با شکل‌های مختلف وجود دارد اما تعداد کمی از آن‌ها را می‌توان در زمره مساجد قلمداد کرد. حدود 900 عبادتگاه را نیز از روی روش معماری آن می‌توان در زمره مساجد دانست. شمار مسلمانان در آنجا [آلمان] بین 4.4 تا 4.7 میلیون نفر برآورد می‌شود. از سوی دیگر، در خصوص فرانسه نیز باید گفت که در سال 2016 مقامات پاریس اعلام کردند بیش از 2200 مسجد یا مصلیِ به رسمیت شناخته شده در آنجا وجود دارد. این آمار، جدایِ از آمارِ مساجد غیر رسمی است. این درحالی است که در سال 1970 تعداد مساجد در فرانسه از 100 مسجد فراتر نمی‌رفت. آخرین گزارش‌ها حاکی از آن است که شمار مسلمانان ساکن فرانسه بین 4 تا 5 میلیون نفر برآورد می‌شود.

همچنین در بریتانیا بیش از 1500 مسجد وجود دارد که تاریخ قدیمی‌ترین آن‌ها به اوایل قرن نوزدهم بازمی‌گردد. آخرین گزارش‌ها نشان می‌دهند که شمار مسلمانان در بریتانیا بیش از 2.7 میلیون نفر است و آن‌ها 5 درصد از مجموع سکّان بریتانیا را تشکیل می‌دهند. مسلمانان مهاجر در بریتانیا عمدتا در شهرهای کلیستر، لیدز، اولدهام، بیرمنگام و لندن سکونت دارند. در همین حال، در کشور اسپانیا تعداد مساجد به حدود 1200 مسجد می‌رسد. تعداد بسیار کمی از این مساجد دارای مناره هستند. بسیاری از برآوردها حاکی از آن هستند که شمار مسلمانان در اسپانیا به حدود 1.6 میلیون نفر می‌رسد. از این تعداد، 1.1 میلیون نفر از مهاجران بوده و 513942 نفر هم دارای اصالتِ اسپانیایی هستند. افزون بر این، در ایتالیا بیش از 700 مکان برای عبادت مسلمانان وجود دارد. با این حال، تعداد مساجد رسمیِ مسلمانان در این کشور از 6 مسجد فراتر نمی‌رود. از همین روی، مسلمانان ساکن ایتالیا معمولا نمازهای جماعت خود را در مکان‌های موقت اقامه می‌کنند. آمارها و برآوردهای رسمی حاکی از آن هستند که شمار مسلمانان در ایتالیا به حدود یک میلیون و 613 هزار نفر می‌رسد. از این تعداد تنها 150 هزار نفر دارای تابعیت ایتالیایی هستند و مابقی، از کارت‌های اقامت قانونی برخوردارند. اتریش نیز ازجمله دیگر کشورهای اروپایی است که تعداد مساجد در آنجا به 205 مسجد می‌رسد. این تنها تعداد مساجدی است که به صورت رسمی در اتریش به ثبت رسیده است. برآوردها نشان می‌دهند که تعداد مساجد ثبت‌نشده در اتریش به صدها مسجد می‌رسد. مسلمانانِ اتریش بیشترین تعدادِ اقلیت‌ها در این کشور را تشکیل می‌دهند. اسلام دومین دینی است که به صورت گسترده در اتریش رواج یافته است. مسلمانان 8 درصد از مجموع جمعیت اتریش را به خود اختصاص داده‌اند. آکادمی علوم اتریش در سال 2016 با انتشار گزارشی، آمار مذکور [جمعیت 8 درصدی مسلمانان] را به صورت رسمی اعلام کرد.

علاوه بر تمامی آنچه که گفته شد، صدها مسجد دیگر نیز در بسیاری از کشورهای اروپایی واقع شده‌اند. کشورهای اسلامی اموال زیاد و هنگفتی را برای احداث مساجد صرف می‌کنند. ازجمله این کشورها می‌توان به عربستان سعودی، ترکیه، مغرب، قطر و الجزایر اشاره کرد. در این میان، مسلمانان نیز کمک‌های مالی فراوانی برای احداث مساجد در کشورهای اروپایی ارائه می‌دهند. در کشور دانمارک، 1000 مکان برای عبادت مسلمانان وجود دارد؛ هرچند که بسیاری از آن‌ها تنها در حدّ مکان‌های موقّت برای عبادت هستند. مسلمانانِ دانمارک تقریبا 4 درصد از مجموع جمعیتِ 5.5 میلیون نفریِ این کشور را تشکیل می‌دهند. اغلب مسلمانان ساکن دانمارک دارای تابعیت‌های ترکیه‌ای و مغربی هستند. شماری از آن‌ها نیز از اتباع کشورهای جنوب آسیا محسوب می‌شوند.

مسجد مرکزی کلن

«کلن» بزرگترین شهر در ایالت «نوردراین-وستفالن» واقع در جنوب آلمان به شمار می‌رود. از مدت‌ها پیش تاکنون حدود 500 هزار نفر از اتباع ترکیه در آنجا سکونت می‌گزینند. کار ساخت این مسجد در اواخر سال 2017 به پایان رسید. «اتحادیه امور مذهبیِ ترکی – اسلامی» که یک نهاد نزدیک به نظام حاکم در ترکیه به شمار می‌رود، هزینه‌های ساخت مسجد را تأمین کرد. «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهور ترکیه خود شخصا مسجد مرکزی کلن را افتتاح کرد. کار ساخت این مسجد در سال 2009 آغاز شده بود. این مسجد برای اقامه نماز هزاران نفر گنجایش دارد. گزارش‌ها حاکی از آن هستند که 30 میلیون یورو برای ساخت مسجد مرکزی کلن هزینه شده است. این درحالی است که برآوردهای اولیه پیش از آغاز کار احداث مسجد، هزینه‌های لازم را 15 میلیون یورو پیش‌بینی کرده بودند. این مسجد از لحاظ ساختار معماری، شامل یک نمازخانه روباز، یک صحن بزرگ و گُنبدی باز است که در دو طرفِ آن دو مناره زیبا و بلند وجود دارد؛ مناره‌هایی که تا 55 متر در آسمان ارتفاع پیدا کرده‌اند.

قصه این مسجد به سال 1984 بازمی‌گردد. در آن زمان، 200 انجمن اسلامی تصمیم گرفتند تا در محلِ انبار یک کارخانه، مسجد جامع احداث کنند. به مرور زمان و به دنبال افزایش شمار مسلمانان، مساحت مسجد جامعِ قدیمی برای مسلمانانِ شهر تنگ شد. همین مسأله، برگزاری مراسمات دینی، فرهنگی و اجتماعی در محل مسجد را با چالش‌های بسیاری مواجه ساخت. از همین‌روی، در سال 2001 بود که «اتحادیه امور مذهبیِ ترکی – اسلامی» به صورت رسمی درخواست احداث یک مسجد جامعِ بزرگتر در محل مسجد جامعِ قدیمی را ارائه کرد. با این حال، این اتحادیه برای دریافت مجوز ساخت مسجد باید تا سال بعد منتظر می‌ماند. اعطای مجوز نیز مشروط به برگزاری یک مسابقه رقابتی میان معماران مختلف به منظور ارائه طرح خود برای اجرای پروژه، شد. در سال 2005 یک مسابقه رقابتی بین‌المللی برای ارائه طرح‌های مختلف جهت ساخت مسجد برگزار شد. در آن زمان، معماران باید طرحی را ارائه می‌کردند که طبق آن ساختار مسجد متناسب با ظاهر معماری شهر و در عین حال، مطابق با میراث اسلامی باشد. همچنین ساختار مسجد باید به گونه‌ای می‌بود که به غنای معماری شهر کمک کند. 111 مهندس معمار در مسابقه بین‌المللی با یکدیگر رقابت کردند و در نهایت «پُل بوهم» معمار آلمانی با طرحی که ارائه داد، توانست به پیروزی دست پیدا کند. طرح احداث مسجد رسما در سال 2008 تصویب شد.

مسجد بزرگ «مادرید»

مسجد بزرگ «مادرید» تحت عنوان «ابو بکر» نیز شناخته می‌شود. این مسجد در پایتخت اسپانیا واقع شده و یکی از بزرگترین مساجد در سطح اروپا به شمار می‌رود. مساحت مسجد بزرگ مادرید به 12000 متر مربع می‌رسد. این مسجد متشکل از 4 طبقه بوده و دارای مناره و گنبد است. در مسجد بزرگ مادرید، علاوه بر اقامه نماز، کارهای خیریه و نیز فعالیت‌های آموزشی، فرهنگی و اجتماعی انجام می‌شود. متولیان مسجد بزرگ مادرید توافقنامه‌ای را در زمینه همکاری با «الأزهر» مصر به امضاء رسانده‌اند. نمای بیرونی مسجد با آلاباستر سفید پوشیده شده است و ساختار داخلی آن با الهام از کاخ «الحمراء» در «گرانادا» طراحی شده است. این مسجد حاصل طراحی معمار اسپانیایی به نام «خوان مورا» است. مسجد بزرگ مادرید در سال 1988 تأسیس شد. می‌توان گفت که این اولین مسجد در پایتخت اسپانیا از زمان فتح آن توسط «کاستیلیان» به رهبری «آلفونسوی ششم» در سال 1085 محسوب می‌شود. 18 کشور اسلامی در زمینه تأمین هزینه‌های ساخت مسجد مشارکت کردند. این کشورها در سال 1976 توافقنامه‌ای را به منظور همکاری با یکدیگر برای احداث مسجد به امضاء رساندند. در مقایسه با دیگر کشورها، عربستان سعودی بیشترین نقش‌آفرینی را در احداث مسجد داشت. «فهد بن عبدالعزیز» پادشاه وقت سعودی مبلغی بالغ بر 12 میلیون یورو برای ساخت مسجد بزرگ مادرید اختصاص داد. صَحن متعلق به مَردان در مسجد گنجایش 500 نفر را دارد اما صحن متعلق به زنان، کوچکتر است. در اعیاد و نیز در هنگام اقامه نماز جمعه بر تعداد نمازگزاران مسجد افزوده می‌شود.

ادامه دارد ….