دین، سیاست و حکومت در خاورمیانه
محمدجواد خلیلی
رابطه دین و سیاست خصوصا در خاورمیانه از دیر باز یکی از اساسی ترین موضاعاتی بوده که هم جوامع این منطقه و هم نخبگان انرا به تکاپو واداشته است . نظریه پردازی در خصوص رابطه ادیان مسیحیت ، یهودیت و اسلام همواره مورد علاقه و اهتمام اهل نظر بوده است . برنارد لویس نویسنده کتاب حاضر یکی از شرق شناسان مطرح در دوران معاصر است که اغلب تالیقات و تحقیقات خود را بر روی تحولات خاورمیانه و مسایلی هم چون خشونت ، ازادی ، عدالت ، دموکراسی و حکومت دینی متمرکز کرده است . کتاب دین،سیاست و حکومت در خاورمیانه که در سیزده فصل اماده شده حاصل مقالات و سخنرانی های مختلف برنارد لویس در مناسبت ها و کنفرانس های مختلف می باشد . موضوعات مهمی در این سیزده فصل در خصوص مسایل مهم سیاسی خاورمیانه مطرح گردیده است اما با توجه به اینکه این مجموعه از مطالب مختلف با مخرج مشترک خاورمیانه تدارک شده است شاید خواننده را در خصوص مسیله اصلی کتاب دچار سردرگمی کند اما فصول کتاب حاوی مطالب مهم و تحلیل های تاریخی معتبر پیرامون مسایل خاورمیانه می باشد .
فصل اول : مجوز قتل ، اعلامیه جهادی بن لادن
در این فصل نویسنده با اعلامیه جهادی بن لادن و حوادث یازده سپتامبر اغاز می کند و با تحلیل و ردیابی ان و تحلیل محتوا بر مفهوم کفار متمرکز می شود و می کوشد خط اسلام سلفی جهادی و مسایل مرتبط با انها را توضیح دهد.
فصل دوم : اسلام و اروپا
در این فصل نویسنده بر تحولات قرن پانزدهم در اروپا و مسایلی که او ان را توسعه طلبی اروپایی نامگذاری می کند متمرکز می شود . در این دوران کشورهای اروپایی سعی میکنند از شرق و غرب مرزهای خود را از نظر سیاسی و اقتصادی و نیز فرهنگی گسترش دهند ، رویارویی مسلمانان در این دوران با اروپا و غرب محور این فصل می باشد.
فصل سوم : دین وسیاست در اسلام و یهودیت
در این فصل برخی موضوعات از نظر هر سه دین اصلی اسلام مسیحیت ویهودیت مقایسه می شود
فصل چهارم : اسلام و لیبرال دموکراسی
در این فصل بر اساس تحولات صورت گرفته بعد از سال ۱۹۰۲ در عثمانی و شکل گیری دو جریان مختلف فکری در مواجهه با موج برخاسته از غرب به سوی سرزمین های اسلامی مناسبات سیاسی و فرهنگی در ان دوران در امپراطوری عثمانی را توضیح می دهد.
فصل پنجم:جهان عرب در قرن بیست و یکم
مسیله این فصل وجود چالشی بزرگ در جهان عرب به نام اسراییل و تاثیر ان بر دیگر کشورهای عرب می باشد.
فصل ششم :جنسیت و برخورد تمدن ها
در این بخش جایگاه زنان در تاریخ تمدن اسلامی و در جوامع مسلمان با غرب مقایسه می شود و تحولات پیش امده و اثرات ان بر روی جامعه مسلمان و برخی واکنش ها بررسی می شود.
فصل هفتم : دموکراسی و مذهب در خاورمیانه
در این فصل نحوه ورود اندیشه ناسیونالیسم و سوسیالیسم به خاورمیانه و شرنوشت این دو گرایش و تاثیراتی که بر جا گذاشتند مورد بررسی قرار می گیرد
فصل هشتم : صلح و ازادی در خاورمیانه
فصل نهم : دموکراسی ، مشروعیت و جانشینی در خاورمیانه
در این فصل تلاش برخی از جوامع خاورمیانه برای رسیدن به ازادی بررسی می شود هم چنین در این بخش سرنوشت مفهوم دموکراسی و نگاه های مختلف به ان بررسی می شود.
فصل دهم : ربط تاریخ
این فصل سخنرانی نویسنده در سازمان کنفرانس اسلامی می باشد با موضوع تحولات منطقه و اثرات یازده سپتامبر در خاومیانه
فصل یازدهم :ازادی و عدالت در اسلام
در این فصل که حاصل سخنرانی در جولای ۲۰۰۶ می باشد برنارد لویس نشان می دهد که ازادی به سبک غربی در خاورمیانه انتقال ناپذیر است و راه حل نوسازی در خاورمیانه بگونه دیگری باید باشد. در فراز پایانی سخنرانی هم به ایران و القاعده و نظر انان به مسیله ازادی اشاره می کند.
فصل دوازدهم :اسلام و اروپا
در این فصل مسیله مهاجرت به اروپا و مسیله تروریسم در مرکز توجه است
فصل سیزدهم : ازادی و عدالت در خاورمیانه مدرن
در این بخش نویسنده با توضیح مفهوم عدالت در اندیشه اسلامی خصوصا در اندیشه شیخ طهطاوی سعی می کند تحولات معاصر خاورمیانه جدید و ارمانهای این جوامع را توضیح دهد.
منبع: موسسه مطالعات راهبردی اسلام معاصر