معامله قرن؛ رسمی کردن اشغال دوفاکتو کرانه باختری و پیامدهای اجتماعی آن
معامله قرن و تغییر بافت اجتماعی کرانه باختری با محوریت شهرکسازیها، تأثیرات بسزایی برکنش اجتماعی فلسطینیان با صهیونیستها خواهد داشت. آوارگی احتمالی، تخریبهای بیشتر منازل، تشدید تنش در قدس و شهرهای حاشیهای آن در کنار افزایش چالش رفت و آمد، ایستگاههای بازرسی و دیوار حائل زندگی اجتماعی و اقتصادی فلسطینیان را بیشازپیش دچار مشکل خواهد کرد.

محمد محسن فایضی
معامله قرن از سوی ترامپ با حضور نتانیاهو و بسیاری از مسئولین آمریکایی و سفرای برخی کشورها رونمایی شد. یکی از نکات مهم این طرح افزوده شدن بخشهایی از کرانه باختری به سرزمینهای اشغالی است. توئیت ترامپ ساعتی بعد از رونمایی طرح به زبان عربی و ارائه نقشهای بر تقسیم سرزمین فلسطین میان دولت فلسطینی و اسرائیلی در همین راستا و اهمیت این مسئله است.
با نگاهی ساده و بدون توجه به جزئیات، به چشم کاملاً مشخص است که در کرانه باختری قسمت فلسطینی به جزیرههایی از هم جدا تبدیلشده تا شهرکهای صهیونیستی جزئی از سرزمینهای اشغالی فرض شوند. این باز در حالی است که در نقشه شهرکهای درون قسمت کرانه باختری را هم مشخص کرده و آنان را هم به رسمیت شناخته است.
شهرکها چرا مهم است؟
سکونتگاهها یا شهرکهای اسرائیلی آبادیهایی هستند که شهروندان رژیم صهیونیستی که غالباً به لحاظ قومی یهودی هستند در آنها ساکن میباشند. این سکونتگاهها غالباً در سرزمینهای فلسطینی که رژیم صهیونیستی در سال ۱۹۶۷ اشغال کرد ساختهشدهاند و بخش کمی نیز در قلمرو سوریهای ارتفاعات جولان که در همین جنگ ۶ روزه اشغال شد واقعشدهاند. در سرزمینهای فلسطینی، این شهرکها در منطقه کرانه باختری و در قدس شرقی قرار دارند.[۱]
اما چرایی این شهرکسازیها ناشی از یک سیاست مشخص صهیونیستها برای تداوم اشغال گری بوده است. سیاستی که در سالهای اخیر شدت بیشتری هم گرفته است. اسرائیل در سال ۲۰۱۹ میلادی، ۶ کانون شهرکسازی جدید را ایجاد، ۴۰ طرح شهرکسازی را تصویب و اعلام کرد که ۲۶ طرح برای توسعه ۲۴ شهرکنشین در اراضی اشغالی فلسطین در نظر دارد.
سازمان ملل متحد نیز در گزارشی اعلام کرد که رژیم صهیونیستی در سال جاری طرح ساخت ۱۰ هزار واحد مسکونی را تصویب کرده است. این در حالی است که طی دو سال گذشته در مجموع با ساخت ۶ هزار و ۸۰۰ واحد مسکونی در اراضی اشغالی موافقت شده بود. آمارهای ارائه شده از سوی جنبش اسرائیلی «صلح اکنون» نیز نشان میدهد که هم اکنون ۱۳۲ شهرک صهیونیستنشین و ۲۱۲ کانون شهرکنشینی در کرانه باختری احداث شده که ۴۲۸ هزار صهیونیست در آن سکونت دارند.[۲]
این آمار بهخوبی نشان میدهد که در سال ۲۰۱۹ شهرکسازی چقدر برای صهیونیستها اهمیت دارد؛ اما این سیاست ازآنجا ناشی میشود که اسرائیل با گسترش این شهرکها در غیاب واکنش غربیها اشغال گری بدون خونریزی و تهاجم نظامی علنی به منطقهای را ادامه میدهد. شهرکها بهنوعی به صورت دوفاکتو این مناطق را ضمیمه اسرائیل کردهاند.
این سیاست به صورت عیانتر در جولان پیاده شد و درنهایت به رسمیت شناختن این بخش بهعنوان بخشی از سرزمینهای اشغالی از سوی آمریکاییها هم منجر شد. بر اساس برخی آمار ۱۰ درصد از شهرکهای یهودینشین اسرائیل در جولان قرار دارند؛ و حدود ۲۰ هزار نفر از یهودیان اسرائیلی در بلندیهای جولان سکونت دارند و تنها ۲۰ هزار سوری در حال حاضر هنوز در جولان ماندهاند. اسرائیل همواره تلاش کرده است روند افزایش شهرکنشینان، منظم و پیوسته باشد بهگونهای که بر اساس اطلاعات مرکز آمار رژیم صهیونیستی، از ۱۹۸۳ تا ۲۰۰۰، سالانه بیش از ۵۰۰ نفر به تعداد شهرکنشینان جولان افزودهشده و پس از آن نیز این روند با افزایش بیش از ۳۰۰ نفر در هر سال، با شیبی آرامتر ادامه یافته است.
ترس و شهرکسازی؛ اهرم فشار بر جامعه اسرائیلی
القای ترس و دوقطبی، یکی از اصلیترین اهرمهای اجرایی اسرائیل در تداوم اشغالگریهایش بالاخص در شهرکسازیهای کرانه باختری است. مسئولین صهیونیستی سعی کردهاند شهرکها را به بقا و ماهیت رژیم ارتباط دهند تا افکار عمومی داخلی این هزینه را بپردازد. بهطور نمونه «نفتالی بنت»، وزیر کنونی چند ماه پیش (قبل از پیوستن به دولت نتانیاهو) با انتشار نقشهای از آنچه «نقشه معامله قرن» پس از انتخابات پارلمانی اسرائیل خوانده انتقاد کرده و میگوید: این وضعیت برای شهرکهای اسرائیلی کابوسوار خواهد بود! معامله قرنی که قرار است فوراً پس از انتخابات اجرایی شود، بر این اساس است. بخشهای سیاه فلسطین خواهد بود و ۹۰ درصد کرانه باختری را در بر میگیرد و نقاط سفید جزیرههای اسرائیلی در دل اقیانوس فلسطین هستند که قرار است به صورت ۳۶۰ درجهای در محاصره حماس، تنظیم و سازمان آزادی بخش فلسطین باشد. این وضع برای همه ساکنان آریل، عوفرا، کریات اربع کابوسوار خواهد بود و در واقع پایان شهرک هاست! فقط یمیناه در برابر طرح جزایر اسرائیلی در دل فلسطین خواهد ایستاد!
نقشه نفتالی بنت در حقیقت برجسته سازی همان نقاط قرمز در نقشه ترامپ و شهرکهای درون کرانه باختری است. این بزرگنمایی در حقیقت تکمیلکننده و اقناعکننده افکار عمومی داخلی اسرائیل برای رسمی کردن اشغالگریهایشان در کرانه باختری است.
بر اساس یک نظرسنجی که از سوی مرکز وابسته به رادیو رژیم صهیونیستی تهیه شده، بیش از ۶۰ درصد صهیونیستها موافق تشکیل کشور فلسطین هستند؛ اما نکته آن است که طبق نظرسنجی روزنامه المصدر موافق تشکیل دولت فلسطینیای خلع سلاح شده هستند که بیشتر شبیه به اختیارات یک شهرداری را در داشته باشد.
اما یکی از سوالاتی که به خوبی میزان حمایت و همچنین برداشت جامعه صهیونیستی را در قبال طرح دو دولت نشان میدهد؛ این سؤال نظرسنجی موسسه تحقیقاتی مرکز امور عمومی اورشلیم است که پرسیده شده است: «آیا فکر میکنید که خروج اسرائیل از مرزهای ۱۹۶۷، پایان درگیری با فلسطینیان را به ارمغان خواهد آورد؟»
نتایج پاسخ دهندگان، بسیار تعجببرانگیز است؛ زیرا حدود ۶۵ درصد معتقدند این اتفاق امنیت زا نخواهد بود و رژیم صهیونیستی را از آتش و درگیری نجات نخواهد داد؛ و در مقابل تنها ۹ درصد به امنیت زا بودن این اقدام باور محکم دارند. این سوالات نشان میدهد که سیاست صهیونیستها برای اقناع بخش زیادی از افکار عمومیاش برای اشغال کرانه باختری علیرغم ضدیت با تمام قطعنامههای سازمان ملل و مخالفت کشورها موفق آمیز بوده است.
یهودیان مذهبی مهاجر؛ به مقصد شهرکها
یکی از مهمترین راهبردها و اهدافی که رژیم صهیونیستی از جذب یهودیان دنبال مینماید، تداوم شهرکسازیها و یهودیسازی شهرهای اشغالی در کرانه باختری از جمله قدس شریف است. همواره یهودیان مهاجر با توجه به نگرش سیاسی، اقتصادی و مذهبی خویش، شهرهای گوناگونی را برای اسکان انتخاب مینمایند. بهطور کلی میتوان گفت یهودیان مذهبی یا ارتودکس قدس اشغالی و شهرهای مذهبی چون الخلیل و یا نزدیک به کرانه باختری و شهرکها را انتخاب مینمایند. این در حالی است که سکولارها بیشتر تلآویو، حیفا و نتانیا را برای اسکان برمیگزینند. لذا جذب یهودیانی که مشتاق به حضور در شهرکها و قدس اشغالی باشند، برای وزارت جذب و مهاجرین رژیم صهیونیستی بسیار حیاتیتر از دیگر یهودیان است و کاهش مهاجرت این گروه برای رژیم صهیونیستی حساسیتهای زیادی دارد. نمودار زیر که در سال ۲۰۱۶ در رسانههای صهیونیستی منتشر شده است، تصدیق کننده تلاش صهیونیستها برای سوق دادن مهاجرین به قدس اشغالی است. این نمودار میزان اسکان مهاجرین در شهرهای گوناگون طی ۱۵ سال اخیر را نشان میدهد. آمار نشان میدهد یهودیان فرانسه و آمریکا بیش از دیگر یهودیان مهاجر این اشتیاق سردمداران تلآویو را برآورده میسازند.[۳]
کوچکتر شدن کرانه باختری و تأثیر اجتماعی آن بر فلسطینیان
اما در آنسوی داستان شهرکسازیها و نقشه جدید ترامپ از وضعیت مرزی در کرانه باختری، بر زندگی فلسطینیها تأثیر مستقیم خواهد داشت. سختتر شدن رفت آمد میان شهرهای کرانه باختری، گستردهتر شدن ایستگاههای نظامی و دیوار حائل از حداقل تغییراتی است که انتظار میرود برای اجرایی شدن معامله قرن رخ دهد. گفتنی است برخلاف آنچه ادعا شده است امروزه حمل و نقل و رفت و آمد اقتصادی و غیراقتصادی در کرانه باختری و میان نوار غزه و کرانه و این دو منطقه با بیرون با چالشهای زیادی اعم از شهرکسازیها، دیوار حائل و گذرگاهها و… روبروست و مسئله صرفاً اقتصادی نیست. اجرایی شدن معامله قرن بر این چالشهای اقتصادی مردم فلسطین خواهد افزود.
ضمن آنکه تداوم شهرکسازیها بر اساس نقشه ارائه شده قطعاً با آوارگی بیشتر فلسطینیها روبرو خواهد شد. آوارگانی که هیچ سهمی در طرح جدید معامله قرن ندارند و ترامپ حذف آنان را چند ماه قبل با حذف کمکهای آمریکا به آنروا کلید زده است.
آنروا در حقیقت یک سازمان است که به دنبال ارائه خدمات مدنی و اجتماعی به آوارگان فلسطینی در کشورهای عربی غرب آسیا و حتی آوارگان مستقر در کمپهای فلسطینیان در داخل فلسطین و نوار غزه است. تعریفی که آنروا برای آوارگان فلسطینی ارائه میدهد عبارت است از: «هر فردی که در فاصله زمانی ژوئن ۱۹۴۶ تا می ۱۹۴۸ در فلسطین اقامت داشته و منزل و تمام املاک خود را به دلیل نزاع عربی-صهیونیستی در سال ۱۹۴۸ از دست داده است.» این تعریف در حقیقت به نوعی بر مرزهای ۱۹۴۸ تاکید دارد و بخش زیادی از آوارگان ناشی از جنگهای ۱۹۶۷ و ۱۹۷۳ را نادیده گرفته است.[۴]
اما آنچه در مسئله آنروا حائز اهمیت است، مسئله آوارگان است. بر اساس آمار ارائه شده از سوی سازمان آمار فلسطین در پایان سال ۲۰۱۷ جمعیت فلسطینیان جهان به ۱۳ میلیون نفر رسیده که ۶.۷ میلیون نفر آن آوارگان خارج از سرزمین فلسطین هستند. از نکات حائز توجه آن است که بر اساس آمار سازمان آنروا برای سال ۲۰۱۷ حدود ۵.۹ میلیون فلسطینی را آوارگان تشکیل میدهند. رقم بالای نزدیک به ۶ میلیون نفر موجب شده اکنون فلسطینیان بزرگترین جمعیت آوارگان جهان را علیرغم گذشت بیش از ۶ دهه از آغاز اشغال فلسطین به دست صهیونیستها به خود اختصاص دهند.
روزنامه صهیونیستی چپگرای صهیونیستی هاآرتص پیش از این فاش کرده که تصمیم دولت آمریکا برای قطع کمکهای خود به آژانس امدادرسانی و کاریابی سازمان ملل برای آوارگان فلسطینی گامی در راستای آغاز اجرای معامله قرن است. این روزنامه در گزارشی به قلم جاکی خوری تاکید کرده است: «اعلام قطع کمکهای آمریکا به آنروا نشان میدهد که دونالد ترامپ رئیسجمهور آمریکا عملاً نقشه خود درباره منازعه اسرائیلی ـ فلسطینی را اجرا میکند و سعی در نابودی جنبش ملی فلسطین دارد… طرح صلح آمریکا کاملاً همسو با طرح بنیامین نتانیاهو نخستوزیر تدوین شده است.»
جمع بندی
معامله قرن و تغییر بافت اجتماعی کرانه باختری با محوریت شهرکسازیها، تأثیرات بسزایی برکنش اجتماعی فلسطینیان با صهیونیستها خواهد داشت. آوارگی احتمالی، تخریبهای بیشتر منازل، تشدید تنش در قدس و شهرهای حاشیهای آن در کنار افزایش چالش رفت و آمد، ایستگاههای بازرسی و دیوار حائل زندگی اجتماعی و اقتصادی فلسطینیان را بیشازپیش دچار مشکل خواهد کرد.
پانوشت:
[۱] http://tabyincenter.ir/33479
[۲] https://www.irna.ir/news/83615936