همزمان با تشکیل دولت راستگرا در رژیم صهیونیستی؛ شکاف سکولار- مذهبی به روایت آمار

محسن فائضی

دین داری در اسرائیل، یکی از موضوعات مهم و مورد توجه در داخل ایران است. موضوعی که همواره با سؤالات و گزاره‌هایی مانند “یهود دین نیست، نژاد است”، “اسرائیلی‌ها سکولارند”، “جنگ در قدس مذهبی است”، “دعوا، نبرد اسلام و‌یهود است”، “تندرو‌های مذهبی‌یهودی هم از سیستم سیاسی اسرائیل ناراضی اند” و… بیان شده‌اند. یادداشت پیش رو گزارشی است از مرکز دموکراسی اسرائیل که طی پیمایشی[۱] سعی کرده با سؤالاتی به میزان اهمیت و جایگاه دین و دین داری در بین ساکنان سرزمین‌های اشغالی پاسخ دهد. این پیمایش در اگوست ۲۰۲۲ از بیش از ۱۲۰۰ نفر از جامعه اسرائیلی انجام شده است. مؤسسه IDI اسرائیل سعی کرده است خروجی‌ها را بر مبنای ۵ گروه منتشر و تحلیل کند، اما نکته مهم این است که بدانیم سهم جامعه آماری هر گروه از جامعه سرزمین اشغالی یکسان نیست. لذا اهمیت آرای سکولار‌ها و حریدی‌ها بواسطه درصد بیشتر آنان در جامعه اسرائیلی بیش از دیگران است.

• چه کسی یهودی است؟

حریدی ها: 98%

ملی گراهای مذهبی: 95%

سنتی های مذهبی: 84%

سنتی های غیر مذهبی: 73%

 و سکولارها: 50%

معتقد بودند نمیتوان کسی که مادرش یهودی نیست را “یهودی” دانست. چیزی که نشان میدهد باور به لزوم انتقال نژاد یهودی از مادر در سال 2022 همچنان جدی است.

• کسی که دینش غیر یهود است، یهودی بنامیم؟

حتما بارها شنیده اید که منظور از “یهود” نژاد است و صهیونیست ها کسی را که حتی دینش هم صراحتا یهودی نیست اما مادرش یهودی بوده را یهودی می‌نامند.

اینجا سوال شده است که آیا کسی که دینی غیر از ارتدوکس انتخاب میکند را میتوان یهودی نامید. نتایج نشان می دهد اکثریت با این مسئله همراه نیستند(44% در مقابل 40%) . اما سکولارها بیش از حریدی ها و مذهبی ها با این مسئله همراه اند و اولویت را نژاد قرار می دهند. براساس نتایج به ترتیب درصدی که با یهودی نامیدن موافق نبوده اند:

حریدی ها: 95%

ملی گراهای مذهبی: 85%

سنتی های مذهبی: 62%

سنتی های غیر مذهبی: 43%

 و سکولارها: 18%

• اعتماد به نهادهای مذهبی و دینی

در ابتدا سوال شده که آیا به نهادهای دینی اعتماد دارند یا خیر؟ نمودارهای زیر نشان دهنده انتخاب کنندگان زیاد و خیلی زیاد است.

نمودار ها از چپ به راست به ترتیب نشان دهنده اعتماد به:

کمیته های تدفین مذهبی: 45%

خاخام های شهرداری ها: 38%

خاخام اعظم: 34 %

دادگاه های مذهبی: 32.5%

 شوراهای مذهبی شهرداریها: 28%

وزارت خدمات دینی: 24%

نتایج نشان میدهد میزان اعتماد به مراکزی که ذیل شهرداری ها ومحلات است نسب به مراکزی که ساختاری و وزارتخانه ای است بالاتر است. اما در کل میزان اعتماد به نهادهای دینی نمره قابل قبولی کسب نکرده اند و نشان از عدم باور اکثریت به وجود چنین مراکز دینی برای ارائه خدمات اجتماعی اند.

• اعتماد به دادگاه های مذهبی

در سرزمین‌های اشغالی علاوه بر دادگاه‌های ویژه مذهبی و دادگاه ویژه خانواده که مبتنی بر احکام‌یهودی است، دادگاه‌هایی مذهبی و خانوادگی برای اقلیت‌های عرب مسلمان، مسیحی و دروزی وجود دارد. در این جا از اعتماد به این دادگاه‌ها براساس‌یهودی بودن یا عرب اسرائیلی بودن(دادگاه‌های مخصوص خودشان) سؤال شده است.

یهودی‌ها اعتمادشان به دادگاه مذهبی 32.5% و به دادگاه خانواده تنها ۲۸% بوده است. این رقم برای اعراب اسرائیلی به ترتیب ۶۴% و ۴۹% است.

نتایج نشان می‌دهد اعتماد به دادگاه‌های مذهبی و خانوادگی بین‌یهودی‌ها کمتر از اعراب اسرائیلی است و اقلیت‌های غیر‌یهودی از اجرای احکام شریعت راضی‌تر بنظر می‌رسند و به دادگاه‌ها اعتماد بیشتری دارند.

• اعتماد به خاخام اعظم و وزارت خدمات دینی

نمودار زیر اعتماد به دو خاخام اعظم و وزارت دینی براساس تفکیک نوع نگرش مذهبی پاسخ دهنده آورده شده است.

اعتماد به خاخام اعظم به ترتیب نمودار عبارت است از:

حریدی ها: 47%

ملی گراهای مذهبی: 69%

سنتی های مذهبی: 65%

سنتی های غیر مذهبی: 37%

سکولارها:11.5%

هم چنین اعتماد به وزارت خدمات دینی عبارت است از:

حریدی ها: 23%

ملی گراهای مذهبی: 49%

سنتی های مذهبی: 49%

سنتی های غیر مذهبی:29%

سکولارها:8%

نتایج بالا یک نتیجه بسیار مهم دارد و آن هم میزان اعتماد بین گروه های مختلف به خاخام و وزرات دینی بالاخص میان سکولارها و دیگران است. چیزی که نشان می دهد شکاف سکولارها و مذهبی ها در اسرائیل بسیار جدی است. اما نکته مهم دیگر عدم رضایت قابل قبول حریدی ها از خاخام اعظم است.

• اعتماد به دادگاه های مذهبی و خانوادگی

اعتماد به دادگاه مذهبی به ترتیب:

حریدی ها: 67%

ملی گراهای مذهبی: 69%

سنتی های مذهبی: 58%

سنتی های غیر مذهبی:28%

سکولارها:10%

اعتماد به دادگاه خانواده به ترتیب:

حریدی ها: 13.5%

ملی گراهای مذهبی: 45%

سنتی های مذهبی: 46%

سنتی های غیر مذهبی:42%

سکولارها:38%

• اعتماد به شوراهای مذهبی شهرداریها، خاخام های شهرداری ها و کمیته های تدفین مذهبی

اینجا میزان اعتماد به نهادهای دینی محلی‌تر و اجتماعی‌تر (در مقایسه با خاخام اعظم و دادگاه‌ها) پرسیده شده است.

 نتایج بدست آمده نشان می‌دهد اعتماد به شوراهای مذهبی شهرداری‌ها به ترتیب:

حریدی ها: 46.5%

ملی گراهای مذهبی: 63%

سنتی های مذهبی: 54%

سنتی های غیر مذهبی:24%

سکولارها:10%

اعتماد به خاخام های شهرداری ها به ترتیب:

حریدی ها: 77%

ملی گراهای مذهبی: 71%

سنتی های مذهبی: 65%

سنتی های غیر مذهبی:32%

سکولارها 15%

و اعتماد به کمیته های تدفین مذهبی به ترتیب:

حریدی ها: 77.5%

ملی گراهای مذهبی: 71%

سنتی های مذهبی: 63%

سنتی های غیر مذهبی:43%

سکولارها:25.5%

نتایج نشان می دهد بیشترین اعتماد به کمیته های تدفین مذهبی وجود دارد که آن هم در بین سکولارها که جمعیت زیادی از اسرائیل را تشکیل می دهند بیشتر از 25% درصد نمی رود. با توجه به این مسئله که سهم سکولارها در جامعه اسرائیلی بسیار بالاست، پایین بودن اعتماد آنان به نهادهای دینی بسیار اهمیت می یابد، جدا از اینکه اختلاف آن با حریدی ها نشان دهنده شکاف مذهبی-سکولارها در اسرائیل است.

• حمام مذهبی برای زنان

زنان در یهود برای مناسبت های خاصی مثل قبل ازدواج، اعیاد یا پایان دوران ماهانه باید در حمام های مذهبی غسل کنند. در این خصوص از جامعه آماری سوال شده است که آیا از این حمام ها استفاده میکنند؟ ضمنا استفاده از این حمام ها پیش از ازدواج و تایید انجام این کار توسط یک خاخام به منظور رسمی شدن ازدواج اجباری است.

نمودار به ترتیب پاسخ ها نشان می دهد:

استفاده منظم: 35%

استفاده اما نامنظم: 11%

استفاده تنها پیش از ازدواج(اجبار قانونی): 43%

و هرگز استفاده نکرده اند: 11%

آمار نشان میدهد اگر اجبار ازدواج حذف شود اکثریت زنان یهودی از این مسئله آیینی یهود فراری اند.

• تدفین مذهبی

پرسیده شده پس از 120 سال عمر، دوست دارید مراسم  دفن شما چگونه باشد. پاسخ ها:

دفن مذهبی: 65%

دفن مدنی:12%

سوزاندن: 5%

نمیدانم: 19%

 شیوه دفن با تفکیک نگرش در نمودار زیر آمده است که باز نشان دهنده شکاف نگرش میان سکولارها و مذهبی هاست. مثلا  موافقین دفن به صورت مذهبی به ترتیب:

حریدی ها: 100%

ملی گراهای مذهبی: 98%

سنتی های مذهبی: 91%

سنتی های غیر مذهبی: 81%

 و سکولارها: 33%

اختلاف بین سکولارها و قاطعیت دیگر حائز توجه است.

• شکل دفن چگونه باشد؟

اسرائیل در سال های اخیر بواسطه مشکل سرزمینی و کمبود مکان برای دفن و همچنین غلبه نگاه سکولار بر مذهبی، در حال تبلیغ روش هایی جایگزین در شیوه دفن کردن است. روشهایی چون دفن خانوادگی(طبقاتی)، دفن با تراکم بالا، ابتدا دفن و سپس بعد یکسال درآوردن استخوان و بایگانی استخوان‌ها، سوزاندن و ….

اینجا در مورد موافقت اسرائیلی ها با این روش های دفن سوال شده تا اعتقاد آنها به دفن مذهبی مورد پرسش قرار گرفته باشد. که باز تفاوت نگرش حریدی ها وسکولارها و اختلاف نظرات مشخص است.

• جمع بندی

نتایج نظر سنجی نشان می دهد، شکاف مذهبی ها سکولارها همچنان در سرزمین های اشغالی بسیار جدی است، شکافی که در تعریف کیستی یهودی و برخی آئین‌های شخصی یهودی کاملا عیان است. اما شاید بتوان بیشترین اشتراک مذهبی در میان یهودیان را لزوم تولد از مادر یهودی برای یهودی بودن(تاکید برنژاد) دانست.

[1] https://en.idi.org.il/articles/45962