مروری بر پوسترهای فلسطینی در مواجهه با انقلاب ۵۷؛ امروز ایران فردا فلسطین

محمد اصغری

پیروزی انقلاب ایران در بهمن ۵۷ موجی از امید را در جبهه‌ی فلسطینی برانگیخت؛ انقلابیون فلسطینی که بسیار پیشتر از سال ۱۳۵۷ همبستگی و همراهی خویش را با مبارزان ایرانی نشان داده بودند، همزمان با ورود امام خمینی به ایران و آغاز روند پایان رژیم شاهنشاهی، با تولیدات هنری و تبلیغاتی به استقبال این اتفاق بزرگ رفته و گروه‌ها و سازمان‌های فلسطینی با خلق محصولات فرهنگی همچون قطعات موسیقایی [برای آشنایی و مشاهده بعضی از این قطعات اینجا کلیک کنید] و پوسترهای تبلیغاتی، به حمایت از انقلاب ۵۷ پرداختند.

جریان هنری فلسطینی در آن سال‌ها متاثر از فضای مبارزات ضداشغال‌گری، حرکتی پویا و رو به رشد بود که نه فقط نسبت به تحولات فلسطین، که در قبال هر نوع پیشرفت و تحولی در آنچه جبهه جهانی ضدامپریالیستی و ضدصهیونیستی خوانده می‌شد، متعهد بود. آثار تولید شده در آن مقطع تا حدود زیادی متاثر از گفتمان هنری ضدامپریالیستی برآمده از کلان‌گفتمان چپ‌گرایی و البته همراه با ابتکارات نشانه‌شناختی خاص فلسطینی بود. پوستر نیز به عنوان یک محصول پروپاگاندایی و البته اثری هنری، بستری مناسب برای انتقال مفاهیم سیاسی و مبارزاتی بود. از سویی دیگر گروه‌های فلسطینی که خود همواره در پی جلب توجه جهانی نسبت به مساله فلسطین بودند، بر ضرورت همبستگی با بارقه‌های امید و خوشه‌های مبارزه و ایستادگی در سرتاسر دنیا واقف بودند و از همین رهگذر با تحولات انقلابی در کشورهای مختلف اعلام هبستگی می‌کردند. این همبستگی که گاه از سطح یک رتوریک همدلانه فراتر می‌رفت و به همکاری نظامی، آموزشی و اطلاعاتی نیز می‌رسید، در قبال انقلاب ایران نیز در بالاترین درجه قرار داشت. گروه‌های مختلف ایرانی، از چریک‌های فدایی تا ملی‌مذهبی‌ها و اسلام‌گرایان معتدل، همه در یک پیوستار ایرانی-فلسطینی، با گروه‌های مختلف فلسطین همکاری و همراهی داشتند. دیوارهای تهران در روزهای منتهی به پیروزی انقلاب، گواه این همبستگی است؛ تکرار شعارهای حمایت از فلسطین در دیوارنوشته‌های انقلابی، بازنمودی از پیوند میان فلسطین و ایران در آن مقطع تاریخی بود.

در ادامه به بررسی ۴ پوستر تبلیغاتی فلسطینی از ۴ گروه مختلف در واکنش به پیروزی انقلاب اسلامی ۵۷ می‌پردازیم:

درود انقلابیون فلسطین به انقلابیون ایران

«درود انقلابیون فلسطین به انقلابیون ایران»؛ این عنوان پوستری از جبهه خلق برای آزادی فلسطین است. گروهی که در روزهای انقلاب، به نام گروه جورج حبش، در اسناد ساواک به عنوان یکی از حامیان چریک‌های ایرانی و تظاهرات خیابانی معرفی شده بود؛ تشکیلاتی که سابقه آموزش دادن به نیروهای ایرانی را در کارنامه دارد و پیش و پس از انقلاب، همواره یکی از حامیان انقلابی ایران بوده است. این پوستر نیز نشانه‌ای تاریخی از همبستگی جبهه خلق با جنبش انقلابی ایران به شمار می‌رود. طراح این اثر، یوسف الناصر، هنرمند فلسطینی است که آثاری در حمایت از انقلابیون اردن، سودان و کنگو و به زبان‌های عربی، انگلیسی و فرانسه را نیز در کارنامه خود دارد. در این پوستر هم از دو زبان فارسی و عربی استفاده شده. محل تولید و توزیع این اثر، لبنان، به عنوان پایگاه وقت جبهه خلق، و در اندازه ۱۹ در ۲۷ اینچ است. تصویری بزرگ از امام خمینی و چریکی چفیه‌بسته و تفنگ به دست، جمله‌ای فارسی و عربی با عنوان «تحیه من ثوار فلسطین لثوار ایران» و آرم جبهه خلق، محتویات این پوستر را تشکیل می‌دهند.

امروز ایران؛ فردا فلسطین

پیوند جنبش فتح با انقلاب ۵۷ روشن‌تر از آن است که نیاز به معرفی داشته باشد؛ این اثر نیز یکی از ده‌ها محصول تبلیغاتی فتح در مواجهه با انقلاب ایران است. تصویری بزرگ از امام خمینی و جمله نمادین «امروز ایران و فردا فلسطین» به همراه نام و آرم فتح، بر روی زمینه‌ای سفید، پوستری تاریخی از رویای مشترک انقلاب ایران و انقلابیون فلسطینی برای دست‌یابی به آزادی را خلق کرده است.

پیروزی انقلاب ایران، یک پیروزی برای فلسطین است

سازمان آزادی‌بخش فلسطین به عنوان مهم‌ترین سازمان فلسطینی در دهه‌ی منتهی به انقلاب ۵۷، یکی از حامیان و همراهان اصلی حرکت انقلابی مردم ایران در عرصه‌ی بین‌الملل بود. این پوستر در ابعاد ۱۹.۵ در ۳۵ اینچ، یادگاری از همبستگی تاریخی ساف و انقلاب اسلامی است. در این پوستر جمله بزرگی نقش بسته که در سخنان یاسر عرفات نیز مشابه همین عبارت وجود دارد: «پیروزی انقلاب ایران، یک پیروزی برای فلسطین است»؛ به همراه این عبارت، عکسی از امام خمینی و تصاویری از پیوستن ارتش به مردم و تظاهرات خیابانی، دیگر اجزای این پوستر را تشکیل می‌دهد.

المجد للثوره؛ المجد لشعب ایران

پوستری سرخ‌رنگ با تصاویری از درگیری‌های خیابانی مردم و نظامیان، عکسی از چپ کردن یک اتوبوس وسط خیابان به دست تظاهرکنندگان، سنگربندی‌های خیابانی، زدوخوردها و در نهایت چهره‌ی امام خمینی و زنده باد انقلاب؛ این همه‌ی آن‌چیزی است که می‌توان در اثری تاریخی از جبهه دموکراتیک برای آزادی فلسطین دید، پوستری به مناسبت دهمین سالگرد تاسیس جبهه دموکراتیک به رهبری نایف حواتمه، چهره‌ای نام‌آشنا برای انقلابیون آن‌روزِ ایران. اردوگاه‌های آموزشی گروه حواتمه، پیشتر میزبان چریک‌های ایرانی بود و خرده‌روایت‌هایی از تلاش‌های مشترک این گروه و برخی انقلابیون ایرانی برای عملیات مسلحانه در خاک ایران و علیه منافع آمریکا و رژیم شاهنشاهی نیز وجود دارد. این پوستر نیز با ستودن اصل انقلاب و درود و احترام به خلق انقلابی ایران، اثری کاملا ایدئولوژیک به شمار می‌رود.