خاورمیانه، نابرابرترین منطقه دنیا!
علیرضا صالحی
بر اساس گزارش جهانی نابرابری در سال 2018 میزان نابرابری برحسب درآمد، در تمامی جهان رو به افزایش بوده‌است، اما این مسئله در جغرافیای مختلف یکسان نبوده است. سیاستهای توسعه‌محورانه ملت‌ها و فعالیتهای موسساتی مختلف باعث شده است تا رشد نابرابری دارای سرعت‌های متفاوتی در نقاط مختلف جهان باشد. از سال 1980 میزان نابرابری در آمریکای شمالی، چین، هند و روسیه به سرعت رشد کرده است، اما در اروپا رشد متعادلتری داشته است. ولی در خاورمیانه، صحرای آفریقا و برزیل نابرابری رشد چندانی نداشته است. با وجود این بیشترین میزان نابرابری در همین سه منطقه اخیر نامبرده می‌باشد.
بر پایه یک تحقیق از بانک جهانی که در رابطه با جهان عرب منتشر شده است، در حال حاضر، خاورمیانه دارای بیشترین میزان نابرابری درآمدی در کل جهان است. در این منطقه درآمد64 درصد از مردم تنها به 10درصد از کل درآمد ملی می‌رسد. یعنی 90 درصد از کل درآمد ملی متعلق به فقط 36 درصد مردم این کشورهاست. در اروپای غربی درآمد 37درصد، در آمریکا 47درصد، در برزیل 55درصد و در آفریقای جنوبی 62درصد از مردم 10 درصد از کل درآمد ملی را شامل میشود. این آمار یعنی نابرابرترین مناطق جهان، خاورمیانه و جنوب آفریقا است.
خاورمیانه دارای یک ساختار اجتماعی دوگانه است که در آن یک گروه به شدت ثروتمند در بالای ساختار قرار می‌گیرند که سطح درآمد آنها با همتایان خود در کشورهای با درآمد بالا قابل مقایسه است. در طرف مقابل، توده عظیمی از مردم هستندکه درآمدهای اندکی دارند.در این میان طبقه متوسطه نیز در خاورمیانه ضعیف است که خود یکی از دلایل افزایش نابرابری است.
دلایل اصلی اختلاف طبقاتی شدید به حسب جغرافیا و تاریخ هر منطقه متفاوت است. مثلا در خاورمیانه، جغرافیای مالکیت نفت و تبدیل درآمد نفت به موقوفات مالی دائمی دلایل مهم به شمار می‌آیند. یکی از نتائج این مسئله، اختلاف زیاد درآمد کشورهای خلیج فارس با کشورهای دیگر است. به طور مثال در سال 2016 کشورهای خلیج فارس تنها 15درصد جمعیت منطقه را داشتند اما نیمی از درآمد عمومی در اختیار آنان بود. بر خلاف آن، در آفریقای جنوبی تضاد طبقاتی شدید با سیستم قضایی آپارتاید آن در ارتباط است. تا سال 1990 تنها اقلیت سفیدپوست دارای حقوق مالکیت و دیگر مزایا بوده است. در برزیل، قوانین نژادپرستانه عامل اصلی ایجاد نابرابری به حساب می‌آید. این کشور تا سال 1887 قوانین برده‌داری خود را ملغی نکرده بود در حالیکه قریب به 30 درصد جمعیت آن را برده‌ها تشکیل می‌دادند.
در ادامه اگر باز هم بخواهیم درون کشورهای خلیج فارس را مورد دقت قرار دهیم باید بگوییم که درون همین کشورها نیز اختلاف طبقاتی زیاد است. یکی از عوامل دیگر گسترش نابرابری در خاورمیانه، وجود مهاجرین بسیار در این منطقه بخصوص در کشورهای خلیج فارس است. از آنجا که این مهاجرین به عنوان شهروند نیستند و عمدتا به عنوان نیروی کار ارزان به حساب می‌آیند دارای درآمد اندکی نسبت به درآمد متوسط شهروندان هستند. این تفاوتها و تبعیض‌ها در کشورهای خلیج فارس که شهروندان عواید زیادی از درآمد عمومی کشور دارند بسیار برجسته است.
افزایش جمعیت بی‌رویه در خاورمیانه نیز یکی از عوامل مهم مصرف درآمد و سرمایه در منطقه بوده است که باعث شده تا میزان نابرابری افزایش پیدا کند. رشد نامتناسب جمعیت و درآمد افراد جامعه باعث رشد بی‌عدالتی بیشتری شده است.
از عوامل مهم دیگر تشدید نابرابری‌ها، عدم کارکرد سیستم و نظام مالیاتی کشورهاست. در حال حاضر شاهد هستیم که سیستمهای مالیاتی پیشرفته باعث کاهش نابرابری در بسیاری کشورها شده است. در کنار آن باید توجه بیشتری به نظام سلامت و تحصیل بشود و سیستم توزیع درآمد مورد بازبینی جدی قرار گیرد.
منابع:
https://voxeu.org/article/inequality-middle-east
https://wid.world/document/alvaredoassouadpiketty-middleeast-widworldwp201715/
