به بهانه حوادث دردناک شیراز؛ سرودهای مرگ نزد گروه داعش
ترجمه: رامین حسین آبادیان
سازمان «داعش» به طرز شگفت‌انگیزی، بیش از هر گروه جهادی دیگر به سرود اهتمام می‌ورزد، تا جایی که حتی به سرودهای مخصوص کودکان توجه داشته و در عین حال نسبت به برگزاری مسابقات سرود برای جوانان و کودکان اقدام کرده است. افزون بر این، باید گفت که زنان نیز در شکل‌گیری سرودها نقش ویژه‌ای ایفاء کردند و در نوشتن اشعار، مشارکت داشته‌اند. در حقیقت، ورود سازمان «داعش» به عالَم سرودِ جهادی دیر اتفاق افتاد، چراکه این سازمان در سال‌های اولیه فعالیت‌های خود از اشعار و سرودهایی که در خارج از صفوفش خوانده می‌شدند، استفاده می‌کرد. اولین سرود رسمی داعش در اواسط سال 2013 تولید شد. این سرود تحت عنوان «یا الله الجنه» توسط مؤسسه «الفرقان» منتشر گشت.
پس از آنکه سازمان داعش از سال 2013 برخی پیروزی‌ها و دستاوردهای نظامی را خلق کرد و از بسط قلمرو حکمرانی خود تا «شام» خبر داد، تصمیم گرفت تا از هر آنچه که در خارج از صفوفِ سازمان تولید می‌شود، بی‌نیاز گردد. از همین روی، رهبران داعش استودیوها و مراکز ویژه‌ای را ایجاد کردند تا در آن‌ها سرود و قرآن خوانده شود. ازجمله برجسته‌ترین این مراکز می‌توان به مرکز «أجناد» اشاره کرد. این مرکز خود به تنهایی بیش از 150 سرود تولید کرد. در کنار این مرکز می‌توان به مرکز «الولایات» نیز اشاره کرد. این مرکز هم توانست در طول تنها چند سال تعداد زیادی سرود تولید نماید. در کنار تمامی این سرودها، نهادها و شخصیت‌هایی نیز بوده‌اند که در خارج از صفوف داعش، اقدام به تولید سرودهایِ متضمن مفهوم پیروزی کردند.
از لحاظ فنی، کیفیت تولید سرودهای سازمان داعش ارتقاء پیدا کرده است. در واقع، تولیدکنندگان سرود به استفاده از صدای گلوله و انفجار به عنوان صدای پس‌زمینه تولیدات سرود خود مبادرت ورزیدند. در کنار این حرکتِ فنی، باید به این مسئله هم اشاره شود که آن‌ها [تولیدکنندگان سرود] در بسیاری از سرودهای تولیدشده بر روی مضامین و موضوعات بسیار محدودی تمرکز کردند تا بدین‌سان، یک تفکر خاص را ترویج کنند. تحول جدیدی که در سروده‌های سازمان داعش ایجاد شده است در 3 بُعد قابل بررسی است. بُعد اول، سرودخوانی به زبان‌های مختلف و متعدد است. سازمان داعش حداقل به 15 زبان نسبت به تولید سرود اقدام کرده است که از جمله برجسته‌ترین و مهمترین این زبان‌ها باید به انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، روسی، اویغوری و بنگالی اشاره کرد. سرودهایی که به زبان‌های یادشده تولید شده‌اند، ترجمه از زبان عربی نیستند و در واقع، با همان زبانِ اصلی خارجی منتشر شده‌اند. این بدان معناست که سرودها توسط افراد بومی تهیه و تولید گشته‌اند.
بُعد دوم، استفاده از کلمات عامیانه و لهجه محلی در سروده‌های سازمان داعش است. ازجمله می‌توان به لهجه‌های محلی عراقی، یمنی، سعودی و … اشاره کرد. این درحالی است که بسیاری از سخنرانی‌های رهبران داعش به زبان عربیِ فصیح ایراد شده است. به عنوان مثال، سازمان داعش به جای استفاده از عبارتِ فصیح «یا لیل یا لیل» از عبارت عامیانه «ألا یا لالی یا لالی» و «یا لالاه یا لالاه» استفاده کرده است. «أبو الغرباء الیمانی» یکی از شعراء و سرودخوانان داعشی است که از زبان عامیانه در سروده‌های خود استفاده کرده است. یکی از برجسته‌ترین و مهمترین سرودهای داعش که به زبان عامیانه خوانده شده است، سرود «پیروزی با توئیت خلق نمی‌شود» است. خواننده این سرود، یاران و هواداران داعش را به دوری جستن از انتشار توییت در شبکه اجتماعی توییتر دعوت کرده و از آن‌ها خواسته است تا به جای این کار، عازم مهد خلافت داعش یعنی «عراق و شام» شوند. سرود «المالکی غدا ممقهور» هم یکی دیگر از سرودهای داعش است که در آن به دستاوردها و پیروزی‌های این سازمان اشاره می‌شود. این سرود در جلساتِ دورهمیِ داعشی‌ها به طور گسترده خوانده می‌شود.
بُعد سوم، تمرکز اکثر موضوعات و مضامین سروده‌های سازمان داعش بر روی امور نظامی و انتقام‌جویی از دشمنان است. این دسته از اشعار و سروده‌های داعشی‌ها هجومی هستند نه دفاعی. بسیاری از کلمات سروده‌ها با ضمیر متکلم «من و ما» خوانده شده و سرشار از تهدید دشمنان هستند. به عنوان مثال، داعشی‌ها در این سروده‌ها، دشمنان خود را به قطع اعضای بدن، سوزاندنِ در آتش و … تهدید کرده‌اند. از محتوای این اشعار و سروده‌ها می‌توان یک فرهنگ لغتِ جامع از اصطلاحاتِ جنگی تهیه و منتشر کرد. ازجمله عباراتی که داعشی‌ها در سرودههایشان استفاده کرده‌اند، می‌توان به این موارد اشاره کرد: «گردن‌ها را قطع می‌کنیم، سَر بریده آورده‌ایم، آمده‌ایم تا عالَم را از ترس و وحشت پُر کنیم، با چاقوهایمان به پا خاستیم، شمشیرهایمان را با خون سیراب کردیم، برای کُشتن تلاش می‌کنیم، چیزی جز نابودی شما راضیمان نمی‌کند، انتقام ما نزدیک است، عرش صلیب را به لرزه درمی‌آوریم، آتش خشم خود را بر سَر دشمنان فرو می‌ریزیم، بساط کفر را جمع می‌کنیم، شرک و گمراهی را ریشه‌کن می‌کنیم، سَر هر سرکشی را قطع می‌نماییم، سَر گمراهی را می‌بُریم، آمده‌ایم تا سینه‌ها را از هر مرض و بیماری پاک کنیم، از دست ما جان سالم به در نخواهید برد، نمی‌توانید فرار کنید، اجسادشان را آتش می‌زنیم، منطق ما سلاح ماست».
برخلاف تمامی سروده‌های سابق، داعش در سروده‌های جدید خود پایان عصر ذلت مسلمانان را بشارت داده است. این سازمان وعده داده است که رؤیای گذشته‌اش مبنی بر خلافت بر اساس خط مشیِ نبوت، محقق می‌شود. بسیاری از سروده‌های جدید داعش، سفر به اراضی تحت سیطره این گروه را به تصویر کشیده و از این سفر به عنوان راهکار حل و فصل مشکلات جهان اسلام یاد کرده‌اند. داعش با این سروده‌ها اینگونه القاء کرده است که پایگاه و پناهگاه اسلامِ حقیقی وجود دارد و کسانی که احساس ظلم و ذلت می‌کنند، می‌توانند به اراضی تحت سیطره داعش سفر کنند تا قهرمانانِ تأثیرگذار در سایه خلافت داعش باشند. افزون بر آنچه که گفته شد، داعش در سروده‌هایش تلاش کرده تا از شدت و حدّت شکاف‌های موجود در میان گروه‌های سلفی جهادی بکاهد. تلاش داعش در اشعار و سروده‌ها این بوده است که نبرد میان گروه‌های سلفی جهادی را پیچیده جلوه ندهد. داعش در این اشعار و سروده‌ها تأکید می‌کند که جهان تنها به دو دسته تقسیم می‌شود؛ جهانِ اسلام و جهانِ کفر و ارتداد. این سازمان قائل به این تفکر است که نباید در نبرد با طرف مقابل، مسامحه به خرج داد و باید برای دفاع از اسلام به طور کامل مسلح شد.
همچنین در سروده‌های داعش، در ستایش شخصیت‌هایی نظیر «ابو بکر البغدادی» مبالغه به خرج داده شده است. در این سروده‌ها می‌بینیم که رابطه میان او و اعضای داعش بر مبنای «اطاعت و پیروی مطلق» از «البغدادی» تصویر شده است. همچنین داعش در اشعارش به شدت بر دشمنان «البغدادی» تاخته و از آن‌ها تحت عنوان «کفار»، «رافضی»، «مجوس»، «آشوبگر»، «خیانتکار»، «مزدور»، «سرکش و ظالم» و «برادرانِ شیطان» یاد کرده است. داعشی‌ها در سرودههایشان از غرب و ایالات متحده آمریکا تحت عنوان «سگ‌های رومی» و «صلیبی‌ها» یاد کرده‌اند. گاهی اوقات نیز آن‌ها از آمریکا و غرب تحت عنوان «حیوانات» نام بُرده‌اند. به عنوان مثال، در اشعارش داعش می‌بینیم که از آمریکا و غرب تحت عنوان «نوادگان میمون‌ها و خوک‌ها» یاد شده است. این درحالی است که در همین اشعار، جنگجویان داعش تحت عنوان «شیرها» و «شاهین‌ها» [پرندگان شکاری] معرفی شده‌اند.
داعش در اشعار خود تلاش کرده است تا از طریق اشاره به پیروزی‌های تاریخ در جنگ‌ها، این پیروزی‌ها را به دستاوردهای خود ارتباط دهد. این بدان معناست که سازمان داعش با زنده کردن گذشته تلاش می‌کند از آن [گذشته] به عنوان ابزاری برای مشروعیت بخشیدن به اقدامات و رفتارهای خود بهره‌برداری کند. هدف داعش از این اقدام، برانگیختن احساسات افکار عمومی در جهان عرب و تثبیت رویکرد خود در قبال جهان اسلام است. ازهمین‌روی، اعضای داعش ازجمله اعضای گروه موسوم به «سیوف الله المسلوله على الأعداء» خود را در جایگاه «خالد بن الولید» می‌بینند.
سروده‌های داعش، در کنار ارائه یک تصویر مبالغه‌آمیز از جنگجویان این سازمان، اینگونه القاء می‌کنند که این جنگجویان، افرادی توقف‌ناپذیر بوده که از امداد الهی برخوردارند. در این سروده‌ها، جنگجویان داعش را کسانی می‌بینیم که برای ایجاد ترس و هراس در قلب همه کسانی که مقابل این سازمان می‌ایستند، تلاش می‌کنند. شجاعت این افراد با روحیه انتقام‌جویی‌شان مرتبط است؛ شجاعتی که حتی ممکن است تا حدّ سر کشیدن خونِ دشمنان نیز توصیف شود. چنین روحیه‌ای [سر کشیدن خون دشمنان] در شعر «ابو محمد العدنانی» سخنگوی اسبق سازمان داعش، نمود پیدا کرده است.
یکی دیگر از وجوهِ سروده‌های سازمان داعش این است که این سروده‌ها سرشار از امید هستند. در این سروده‌ها می‌توان عبارات و اصطلاحاتِ مثبت و خوش‌بینانه را دید؛ اصطلاحاتی نظیر «نور، صبح، مجد و عظمت، بشارت، مسرّت، جاودانی، نور خورشید و …». این درحالی است که در اشعار و سروده‌های پیشین داعش، عبارات و اصطلاحاتی دالّ بر ضعف، بدبینی و خودسرزنش‌گری وجود داشت. در اشعار جدید داعش، اطمینان به تحقق پیروزی و رقم خوردن آینده‌ای درخشان به چشم می‌خورد.
موج اول سرودِ جهادی با حماسه‌سرایی آغاز شد؛ حماسه‌سرایی در واکنش به ظلم و ستمِ سیاسی. این موج سپس به سرودن قصائد لطمیه (نوحه سرایی) در دوران اشغال افغانستان و عراق، تغییر چهره داد. پس از آن هم انقلاب‌های بهار عربی به وقوع پیوست تا سرودِ جهادی از یک دهه انزواء خارج گردد. «أبوهاجر» همراه با بسیاری از یارانش در زمینه احیاء و بازسازی سرودِ جهادی تلاش کرد. حال سؤال این است که آیا سرودِ جهادی با شکل و شمایلی جدید احیاء خواهد شد؟
