افتتاح گذرگاه کرتارپور، پادزهری علیه اسلام هراسی
فارغ از تلاش های طرفین برای بهره برداری های سیاسی از این واقعه، افتتاح این گذرگاه در بستر تنشهای فزاینده میان هند و پاکستان که بحران اخیر لغو خودمختاری ایالت جامو و کشمیر آن را به اوج رساند، امری ستودنی است. دولت پاکستان با پیشقدم شدن در این میدان و فراهم آوردن تسهیلات ویژه برای زائران سیک، توانسته ابتکار عمل را به دست بگیرد.
سید روح الله رضوی
روز شنبه 18 آبان ماه گذشته بود که گذرگاه کرتارپور (Kartarpur Corridor) میان هند و پاکستان برای نخستین بار افتتاح شد. درست در همان روزی که حکم دادگاه بابری علیه مسلمانان در هند صادر شد. این گذرگاه در ایالت پنجاب، دو معبد بسیار مهم پیروان مذهب سیک را به یک دیگر پیوند می زند: دیرا بابا ناناک صاحب ( Dera Baba Nanak Sahib) در هند و گوردوارا دربار صاحب ( Gurdwara Darbar Sahib) در پاکستان. هرچند که از 27 میلیون پیروان مذهب سیک در کل دنیا، 22 میلیون نفر در کشور هندوستان و مشخصا در ایالت پنجاب این کشور زندگی می کنند، اما یکی از مهمترین مراکز مذهبی آنها در کشور پاکستان و به فاصله تنها چند کیلومتری مرز قرار دارد.
تا پیش از این، زیارت این معبد سیک (محل زندگی گورو نانک Guru Nanak بنیان گذار مذهب سیک) تنها در صورتی برای شهروندان هندی ممکن بود که اقدام به اخذ روادید پاکستان کنند اما اکنون این گذرگاه ویژه میان دو معبد مذکور که توسط آزادراهی به یکدیگر متصل شده اند، بدون نیاز به روادید امکان سفر روزانه تا 5000 سیک را از سمت هندی به طرف پاکستانی فراهم می آورد.
عمران خان نخست وزیر پاکستان اعلام کرد که تسهیلاتی ویژه برای زائران سیک در آستانه افتتاح این گذرگاه همزمان با 550همین سالگرد تولد بنیان گذار مذهب سیک گورو نانک تدارک دیده شده است که از جمله آنها عدم نیاز به گذرنامه و مجوز رایگان برای سفر به سمت پاکستان است. این موضع پاکستان به شکل عمومی در میان مردم هندوستان بازتابی مثبت را به دنبال داشته و به شکل خاص، در میان پیروان مذهب سیک موجی از محبوبیت را برای عمران خان به ارمغان آورده است. وی شخصا در مراسم افتتاحیه با دستمالی که نماد سیک هاست حاضر شد و سخنرانی کرد.
با این حال، در آستانه افتتاح رسمی این گذرگاه در روز 18 آبان، برخی رسانهها در تقابل و جنگ رسانهای میان هند و پاکستان دمیدند. طرف هندی مدعی است که پاکستان به دنبال بهره برداری سیاسی از این رویداد و طرح دعوای خویش علیه هندوستان علیالخصوص سر ماجرای کشمیر است که هم پیش از افتتاح گذرگاه توسط شاه محمود قریشی وزیر خارجه پاکستان به آن اشاره شده و خود عمران خان نیز در مراسم افتتاحه به مساله کشمیر پرداخت و آن را تنها معضل میان دو کشور هند و پاکستان قلمداد کرد که باید حل شود. علاوه بر این قبل از افتتاحیه، مصادر رسمی پاکستان در فیلمی که مربوط به این گذرگاه بود، تصاویر مربوط به برخی از رهبران حرکت جدایی طلبانه سیک های خالصتان را به نمایش در آورده بودند که واکنش مقامات هندی را به دنبال داشت است.
ایالت پنجاب هندوستان که سرزمین سیکها شناخته میشود، همواره شاهد تنشهای مذهبی با دولت مرکزی دهلی بوده است. در مهمترین این رخدادها در سال 1984 میلادی مهمترین معبد سیکها در شهر آمریتسار یعنی معبد طلایی به دست جدایی طلبان خالصتان افتاد که در نهایت با عملیات ستاره آبی( Bluestar ) توسط کماندوهای ویژه ارتش هند و بعد از درگیری های خونین بازپس گرفته شد. این رخداد آنقدر برای هندوستان مهم بود که طبق گزارشات منتشره، علی رغم اینکه در آن زمان روابط رسمی میان هندوستان و رژیم صهیونیستی برقرار نبود، طی هماهنگیهای خاص صورت گرفته میان سرویس امنیتی هندوستان RAW و موساد، کماندوهای هندی برای آمادگی عملیات ستاره آبی، در دوره آموزشی ویژه تحت نظارت اسراییلیها شرکت کردند.
درگیری های معبد طلایی و قلع و قمع جدایی طلبان خالصتان بود که باعث شد نخست وزیر وقت هندوستان ایندراگاندی توسط دو تن از محافظان سیک خود به قتل برسد و متعاقب آن موجی از خشونت هندوها علیه پیروان مذهب سیک در مناطقی مختلف از هندوستان رقم بخورد و جان بسیاری گرفته شود. بسیاری از سیک های حامی حرکت جدایی طلب خالصتان و ساکن در کشورهای غربی کماکان بدنبال احیا کردن پروندههای حقوق بشری علیه هندوستان بر سر ماجرای کشتار سیکها هستند.
در این شرایط افتتاح این گذرگاه مرزی بسیار مهم میان هند و پاکستان و فراهم آوردن امکان زیارت جایی که محل سکونت بنیانگذار مذهب سیک بوده است، طبعا از منظر دستگاه دیپلماسی پاکستان افزایش دهنده قدرت نفوذ در میان جامعه سیکهای کشور هندوستان است و هند نیز تلاش دارد تا جلوی این نفوذ نرم پاکستان را به هر طریقی بگیرد. به جز سیکهای ساکن در هندوستان، جامعه سیکها در کشورهای مختلف دنیا از این اقدام پاکستان شدیدا قدردانی کرده اند.
فارغ از تلاش های طرفین برای بهره برداری های سیاسی از این واقعه، افتتاح این گذرگاه در بستر تنشهای فزاینده میان هند و پاکستان که بحران اخیر لغو خودمختاری ایالت جامو و کشمیر آن را به اوج رساند، امری ستودنی است. دولت پاکستان با پیشقدم شدن در این میدان و فراهم آوردن تسهیلات ویژه برای زائران سیک، توانسته ابتکار عمل را به دست بگیرد. استمرار چنین اقدامات و سیاستهایی از سوی پاکستان امری است که میتواند در برابر فضای سنگین سیاسی ـ رسانهای اسلام هراسانه در کشور هندوستان بایستد و طرح های مراکز راستگرای قدرت را در هندوستان خنثی سازد.
مسائل و مشکلات جامعه مسلمان هندوستان که تحت فشار شدید قرار دارند، تنها زمانی میتواند رو به بهبود بگذارد که توطئه دو قطبی سازی جامعه هندوستان از طریق دشمن سازی از مسلمانان در کشور بزرگ هندوستان شکست بخورد و کشور پاکستان با سیاست های خود نقشی کلیدی در این زمینه بر عهده دارد.