مردم افغانستان بیشتر در کدام شبکه‌های اجتماعی حضور دارند؟

علیرضا صالحی

نزدیک به دو دهه قبل در بسیاری از مناطق افغانستان سیستم مخابراتی و ارتباط تلفنی وجود نداشت. به طوری که ساکنان در مناطق مرزی برای تماس تلفنی به آن‌سوی مرزها رفت‌و‌آمد داشتند. مهمترین رسانه الکترونیکی نیز رادیو بود که اکثریت مردم از طریق آن از اوضاع کشور و جهان آگاه می‌شدند. اما امروزه وسایل ارتباطی توسعه یافته‌است و با وجود شبکه جهانی اینترنت، وضعیت ارتباطات در کشور بسیار تغییر کرده و ارتقا یافته است.

اما بواسطه نبود دولت قدرتمند و باثبات، وضعیت زیرساختهای ارتباطی کشور ضعیف و وابسته به همسایگان است، لذا وضعیت شبکه‌های ارتباطی از لحاظ کیفیت و قیمت به وضعیت مطلوبی در مقایسه با کشورهای همسایه نرسیده‌ است. راه اندازی شرکت‌های خصوصی متعدد مانند اتصالات، افغان‌بیسیم و روشن نیز نتوانسته است مشکلات ارتباطی کشور را از بین ببرد. در سالهای اخیر نیز چه بسا افزایش قیمت اینترنت توسط شبکه‌های خصوصی بر مشکلات آن افزوده است. لذا همچنان بسیاری از مناطق غیرشهری کشور از خدمات ارتباطی اخصا اینترنت محروم هستند و بخش قابل توجهی از مردم کشور دسترسی راحت به آن ندارند.

در سالهای اخیر و با ظهور شبکه‌های اجتماعی، استفاده از اینترنت، افزایش قابل توجهی داشته است. بر طبق تحقیقات بنیاد آسیا، در 7 سال گذشته  میزان استفاده مردم از اینترنت برای پیگیری اخبار در افغانستان از 3 درصد به 14 درصد افزایش یافته‌ است. البته این آمار در سال 2018 به 17 درصد رسیده بود اما با افزایش هزینه اینترنت در سالهای اخیر با روند نزولی آن مواجه هستیم. به طور کلی تنها 18 درصد مردم از اینترنت استفاده می‌کنند که از این میزان نزدیک 70درصد آنان از شبکه‌های اجتماعی برای پیگیری اخبار استفاده می‌کنند. تعداد کل کاربران فعال در رسانه های اجتماعی افغانستان 3.6 میلیون نفر میباشند که حدود 9.4% از کل جمعیت افغانستان را شامل می شوند.

97% از کاربران از موبایل برای وصل شدن به شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند که در این میان 18 درصد آنان زنان و 82 درصد مردان هستند. در نمودار شکل زیر، مقایسه ای بین رسانه‌های غالبا پرمخاطب در کشور افغانستان صورت گرفته است. فیسبوک با اختلاف زیادی، محبوب‌ترین و پرکاربرد‌ترین رسانه به حساب می ­آید.

نمودار1- مقایسه رسانه های جمعی درطی سالهای اخیر در کشور افغانستان

فیسبوک در افغانستان:

در میان شبکه‌های اجتماعی مورد استفاده در افغانستان، فیسبوک محبوب‌ترین و پرکاربردترین است. تعداد کل کاربران فیسبوک در افغانستان (طبق گزارش های فیسبوک) 3.4 میلیون نفر می باشند. 16 درصد زنان و 84 درصد مردان، کاربران این شبکه هستند.

در سالهای اخیر و با ظهور شبکه‌های دیگر، مقبولیت فیسبوک دچار نوسان شده است که در کل شاهد کاهش محبوبیت آن هستیم، اما همچنان جایگاه خود را به عنوان محبوب‌ترین شبکه حفظ کرده است. این مقبولیت در بیشترین حالت خود یعنی حدود 98 درصد در اوایل سال 2017 میلادی به کمترین میزان خود یعنی حدود 65 درصد در اواخر سال 2019 میلادی می‌رسد.

محبوبیت فیسبوک به گونه‌ای است که در میان توده مردم به مهمترین ابزار برای کسب اخبار سریع و به‌روز تبدیل شده ‌است. اما گسترش استفاده از شبکه‌های دیگر در سالهای اخیر جایگاه استفاده از فیسبوک را کمی دچار نوسان کرده‌است. در چندماهه اخیر، رسانه‌های غیر از فیسبوک رو به رشد بودند ولی در ایام انتخابات بار دیگر استفاده از فیسبوک به عنوان محلی برای تبلیغات انتخاباتی مدنظر قرار گرفت و دوباره استفاده از آن به میزان بالایی افزایش یافت.

محبوب ترین صفحه فیسبوک در افغانستان، صفحه دکتر عبدالله عبدالله، چهره مطرح سیاسی است که دارای بیش از 5 میلیون دنبال کننده است.  صفحه دومی که بیشترین دنبال کننده را دارد، صفحه «afghanistn my passion» است که بیش از 4.5 میلیون دنبال کننده دارد که مطالبی حاوی معرفی زیبایی‌های کشور افغانستان دارد.

آمار اینستاگرام:

تعداد کل کاربران اینستاگرام (طبق گزارش های اینستاگرام) در افغانستان حدود 450 هزار نفر می باشند که در مقایسه با فیسبوک رقم بسیار پایینی است. زنان 20 درصد و مردان 80 درصد از کاربران را تشکیل می‌دهند. از سال 2017 تا سال 2020 مقبولیت اینستاگرام در کشور افغانستان، رشد تقریبا 7 درصدی داشته است. این رشد از اواخر سال 2019 شدت بیشتری یافته است.

میزان استفاده از اینستاگرام در افغانستان بواسطه هزینه‌بر بودن آن و در جریانهای سیاسی ماههای اخیر، افت چشمگیری داشته‌است. در مقابل فیسبوک و توییتر مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

آمار توئیتر:

تعداد کل کاربران توئیتر (طبق گزارش های توئیتر) در افغانستان حدود 205.5 هزار نفر می باشند. زنان 26 درصد و مردان 74 درصد آنان را شامل می‌شوند.

میزان استفاده از توییتر نیز در طی سال های اخیر روند صعودی داشته است که سرعت آن در مقایسه با اینستاگرام بیشتر است. این شبکه در طی سه سال اخیر حدود 5 درصد روند صعودی داشته است اما این رشد به صورت نوسانی بوده است. پیش‌بینی میشود که تا آخر سال 2020 این روند نوسانی ادامه خواهد داشت، اما باز هم باعث رشد محبوبیت این رسانه در کشور افغانستان خواهد شد.

محبوب ترین صفحه توئیتر در افغانستان مربوط به صفحه رئیس جمهور کشور، یعنی اشرف غنی است که آدرس آن «ashrafghani@» است. اشرف غنی بیش از 720 هزار نفر دنبال کننده دارد. پس از آن؛ صفحه توییتر مربوط به ارگ ریاست جمهوری است که آدرس آن «ARG_AFG@» است. این صفحه بیش از 700 هزار دنبال کننده دارد که اداره آن نیز در اختیار مجموعه طرفدار اشرف غنی در ارگ می‌باشد. پس از این مجموعه‌های دولتی، رسانه معروف طلوع نیوز با قریب 690 هزار دنبال‌کننده بیشترین فالوور را به خود اختصاص داده‌است. در شبکه توییتر، صفحه عبدالله عبدالله و امرالله صالح دو چهره مطرح سیاسی از قوم تاجیک نیز دنبال کنندگان فراوانی دارد. همچنین ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان و سهیل شاهین، رئیس دفتر سیاسی طالبان در این شبکه  فعال هستند و روزانه اخبار مهمی راجع به مواضع گروه طالبان بازنشر می‌دهند که محلی برای رجوع به مواضع این گروه شده است.

در چندماهه اخیر و باتوجه به اتفاقات مهم در کشور، از جمله مذاکرات صلح و انتخابات ریاست جمهوری که منجر به نزاع‌های سیاسی شد، تغییرات اساسی در میزان استفاده از این شبکه‌ها بوجود آورد. فیسبوک بار دیگر به مهمترین محل برای تبلیغات انتخاباتی بدل شد و فعالیت در آن افزایش یافت. توییتر نیز در دوران مذاکرات صلح محل رجوع کاربرانی بیشتری قرار گرفته بود. از آنجائی که مخاطبین فیسبوک عمدتا داخلی هستند، فیسبوک در زمان انتخابات رونق گرفت. اما بواسطه بین‌المللی بودن مذاکرات صلح میان طالبان و آمریکا، توییتر در دوره مذاکرات صلح یعنی ماه فوریه رونق گرفت.

در نهایت اینکه در 4 ماه اخیر و با فروکش کردن مسئله مذاکرات صلح میان طالبان با آمریکا و داغ شدن مسائل داخلی از جمله صلح بین الافغانی و آشتی میان دو رئیس جمهور، دوباره فیسبوک رده اول توجهات مجازی مردم را به خود اختصاص داده است.

منابع:

• com / alexa rank 58000 .
• com/ alexa rank 39681
• facebook self service advertising tools(Accessed January 2020)papulation data drom u.n
• instagram self service advertising tools
• gs.statcounter.com