داده‌کاوی وضعیت اجتماعی و اقتصادی فلسطین و رژیم صهیونیستی
این آمار نشان می‌دهد که به‌طور مساوی نیمی از فلسطینیان در داخل و نیمی دیگر در خارج زندگی می‌کنند.(49.7 و 50.3 درصد) مسئله‌ای که نشان می‌دهد اهمیت آوارگان بیش از همیشه است. زندگی یک‌سوم فلسطینیان در اردن باری دیگر جایگاه راهبردی اردن و تأثیر پادشاهی اردن بر مسئله فلسطین و حساسیت تحولات این کشور برای تل‌آویو را عیان می‌کند.
محمد محسن فایضی
دانستن جمعیت، اقتصاد و میزان تبادلات تجاری جهانی فلسطین و اسرائیل نسبت به یکدیگر در تحلیل و درک ماهیت تحولات سال‌های اخیر مسئله فلسطین بسیار مهم است.
بسیاری از داده‌ها و اطلاعات در اقتصاد، جمعیت و تبادلات تجاری که در مسئله فلسطین مورد استفاده قرار می‌گیرد. گزارش ابتدایی سال ۲۰۲۰ مرکز مطالعات الزیتونه[۱] اطلاعات خام بسیار خوبی برای درک واقعیت‌های موجود فلسطین و شرایط کنونی نزاع فلسطین- اسرائیل را به ما نشان می‌دهد.
کلیات «گزارش استراتژیک فلسطین» مرکز مطالعات الزیتونه
مرکز الزیتونه گزارش دوسالانه را از سال ۲۰۰۵ به این‌سو منتشر می‌کند. این مطلب که گزارش استراتژیک ۲۰۱۸-۲۰۱۹ فلسطین نام دارد؛ حاصل تلاش ۱۴ تحلیل‌گر در حدود ۴۰۰ صفحه است که خلاصه ۵۵ صفحه‌ای آن با نمودارهای استخراجی داده‌ها منتشرشده است.[۲]
این گزارش در خصوص مؤلفه‌هایی چون جمعیت فلسطینیان، آوارگان، یهودیان، مهاجرین یهودی، تبادلات تجاری میان فلسطین-اسرائیل، تبادلات تجاری اسرائیل در جهان، آمار کشته و زخمی‌های طرفین و… است. در این یادداشت سعی شده به برخی داده‌ها نیم‌نگاهی گذرا داشته باشیم و مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم:
پراکندگی فلسطینیان در جهان
یکی از داده‌هایی که همواره در تحلیل‌ها بسیار حائز اهمیت بوده است نسبت پراکندگی فلسطینیان داخل (کرانه باختری، نوار غزه و مناطق ۱۹۴۸) و همچنین فلسطینیان خارج بوده است.
بر اساس گزارش الزیتونه، ۲۲% در کرانه، ۱۵% در نوار غزه، ۱۲% در مناطق اشغالی ۱۹۴۸، ۳۲% درصد در اردن و مابقی در دیگر کشورها قرار دارند.
این آمار نشان می‌دهد که به‌طور مساوی نیمی از فلسطینیان در داخل و نیمی دیگر در خارج زندگی می‌کنند.(۴۹.۷ و ۵۰.۳ درصد) مسئله‌ای که نشان می‌دهد اهمیت آوارگان بیش از همیشه است. زندگی یک‌سوم فلسطینیان در اردن باری دیگر جایگاه راهبردی اردن و تأثیر پادشاهی اردن بر مسئله فلسطین و حساسیت تحولات این کشور برای تل‌آویو را عیان می‌کند.
آوارگان و داستانی ادامه‌دار
همان‌گونه که پیش‌تر گفته شد نیمی از جمعیت ۱۳ میلیونی فلسطینی در خارج از سرزمین‌های فلسطین زندگی می‌کنند. بر اساس گزارش محسن صالح مدیر مرکز الزیتونه، از میان ۱۳ میلیون خارج فلسطین، حدود ۸ میلیون آن را آوارگان تشکیل می‌دهند که بخش زیادی از آنان در اردوگاه‌ها زندگی می‌کنند.
حدود ۱.۳ میلیون نفر از جمعیت حدود ۲ میلیونی نوار غزه را آوارگان تشکیل می‌دهند. آماری که خبر از قریب‌الوقوع بودن یک فاجعه بزرگ انسانی در منطقه‌ای که بیش از ۱۲ سال محاصره و ۳ جنگ بزرگ و چندین نبرد کوتاه را تجربه کرده، می‌دهد.
فاجعه زمانی رنگ واقعیت می‌گیرد که بدانیم حدود یک‌چهارم (۲۶.۳%) جمعیت کرانه باختری و دوسوم (۶۶.۱%) جمعیت نوار غزه را آوارگان مستقر در کمپ‌ها تشکیل می‌دهند. همچنین حدود ۶ میلیون از آوارگان فلسطینی در کشورهای عربی زندگی می‌کنند.
جمعیت فلسطین و یهودیان در قالب نبرد اکثریت!
ترس از رسیدن جمعیت فلسطینیان داخل، به جمعیت اسرائیلی‌ها و عبور آنان با توجه به نرخ فرزند آوری فلسطینیان، همواره یکی از کابوس‌های مقامات اسرائیلی بوده است. بر اساس نمودار و برآورد انجام شده در گزارش استراتژیک فلسطین، در سال ۲۰۱۹ جمعیت فلسطینیان داخل نسبت به صهیونیست‌ها و شهروندان رژیم صهیونیستی تا حدودی برابر بوده است.
اما شیب نمودار نشان می‌دهد که از سال ۲۰۲۲ جمعیت فلسطینی‌های داخل افزایش خواهد داشت. بر اساس پیش‌بینی این گزارش در سال ۲۰۲۷ در صورت تداوم همین مسیر و الگوی رشد جمعیتی در میان فلسطینیان و اسرائیلی‌ها، فلسطینیان به ۸ میلیون و یهودیان به ۷.۷ میلیون نفر خواهند رسید.
چند سال پیش اسحاق هرتزوگ رهبر وقت حزب کار رژیم صهیونیستی در قبال تهدید جمعیت گفته بود: اکنون با گذشت پنجاه سال، بزرگ‌ترین خطری که آینده دولت اسرائیل را تهدید می‌کند، می‌شناسیم؛ ما بعد از دو هزار سال بازگشته‌ایم. شمار اعراب نیز رو به افزایش است؛ نسبت جمعیت اعراب به یهودیان، پنجاه و دو به چهل و هشت درصد است. من می‌خواهم از فلسطینیان جدا باشم و سرزمین یهودی را که اکثر جمعیت آن یهودی هستند، حفظ کنم. من نمی‌خواهم شصت و یک نفر از نمایندگان کنست، فلسطینی باشند و در اسرائیل، نخست‌وزیر فلسطینی روی کار بیاید. نمی‌خواهم پرچم، شعار و سرود ملی من تغییر کند.[۳] این اظهارات که تنها بخشی از نگرانی سران رژیم صهیونیستی است، به‌خوبی نشان می‌دهد که مؤلفه جمعیت به‌عنوان یک چالش اصلی برای دولت- ملت‌سازی و بقا رژیم صهیونیستی است.
مهاجرت یهودیان جهان به اسرائیل
در راستای چالش جمعیتی که در مبحث بالاتر اشاره شد، میزان مهاجرت یهودیان به اسرائیل همواره یکی از مؤلفه‌های مهم بالاخص برای مسئولین صهیونیستی بوده است که در این گزارش هم به آن اشاره شده است.
بر اساس این گزارش در سال ۲۰۱۸، ۴۵ درصد یهودیان جهان در اسرائیل ساکن‌اند و اگر از ۳۹ درصد ساکن در آمریکا فاکتور بگیریم، تنها ۱۶% درصد از یهودیان عالم در غیر از سرزمین‌های اشغالی ساکن‌اند و مهره‌ای راهبردی برای صهیونیست‌ها به‌منظور مجاب کردن آنان به مهاجرت به شمار می‌آیند.
این نقشه ضمن آنکه موفقیت اسرائیل در کشاندن یهودیان به سرزمین‌های اشغالی را نشان می‌دهد، جایگاه یهودیان آمریکا را هم دوچندان می‌کند.
آمار نشان می‌دهد از دهه ۹۰ (بعد از فروپاشی شوروی) که موج مهاجرت به سرزمین‌های اشغالی آغاز شد، تاکنون حدود یک و نیم میلیون نفر به اسرائیل مهاجرت کرده‌اند. رشد مهاجرت از سال ۲۰۱۵ به این‌سو بالاخص در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ از نکات حائز توجه این گزارش است که احتمالاً با ذهنیت بسیاری از مردم و حتی تحلیل گران متفاوت است.
وابستگی تشکیلات خودگردان و فلسطینیان کرانه؛ اهرمی در دستان اسرائیل
یکی از واقعیت‌های مسئله فلسطین، گروگان بودن ارتباط تجاری، اقتصادی، دریایی و هوایی تمامی فلسطینیان داخل اعم از کرانه باختری و نوار غزه در دستان اسرائیلی‌هاست. امری که موجب سازش‌های پیاپی و همکاری‌های امنیتی تشکیلات خودگردان با تل‌آویو در کرانه باختری و محاصره چندساله نوار غزه توسط صهیونیست‌ها شده است.
جدول زیر عمق این وابستگی را بیش از پیش عیان و شفاف می‌کند.
بر اساس نمودار بالا در سال ۲۰۱۸ بیش از ۵۰ درصد واردات فلسطینی‌ها از سرزمین‌های اشغالی (۳.۶ هزار میلیون دلار) بوده است. ضمن آنکه اکثریت صادرات محصولات تجار فلسطینی که بخشی زیادی از آن‌هم کشاورزی است بالاجبار به صهیونیست‌ها بوده است. محاصره اقتصادی و مسیر زمینی تبادلات فلسطینی‌ها را بیش از گذشته به اسرائیل وابسته کرده است.
بر اساس نمودار زیر بودجه تشکیلات خودگردان فلسطین و تل‌آویو از سال ۲۰۱۴ تاکنون با معیار سازی رقم بودجه به ارزش سال کنونی (۲۰۱۹) آورده شده است.
نمودار رشد عجیب بودجه اسرائیل طی سال‌های اخیر در کنار عدم‌تغییر چندان بودجه پایین تشکیلات خودگردان به‌خوبی چالش اقتصادی فلسطینیان را عیان می‌کند. تفاوت ۲۴ برابری بودجه نشان می‌دهد که اگر فلسطین بخواهد به مقاومت ادامه دهد، باید در عرصه اقتصادی خودکفا شود. مسئله و نقطه‌ضعفی که از دید دشمنان هم دور نمانده است. شاید بتوان برگزاری اجلاس اقتصادی دوحه و رونمایی از طرح اقتصادی معامله قرن پیش از رونمایی طرح اصلی صلح ترامپ را نشانه ضعف بزرگ فلسطینیان در اقتصاد دانست.
در معامله قرن که به‌نوعی رشوه اقتصادی هم مطرح می‌شد، وعده داده‌شده که فلسطینیان اگر به توافق بپیوندند به اهداف زیر دست خواهند یافت:
- افزایش سهم صادرات فلسطین از تولید ناخالص داخلی (GDP) از ۱۷ درصد به ۴۰ درصد
- اطمینان از دسترسی مداوم به برق در کرانه باختری در نوار غزه
- افزایش دو برابری سرانه دسترسی به آب آشامیدنی در دسترس برای فلسطینیان
- راه‌اندازی خدمات ارتباطی (اینترنتی) پرسرعت برای فلسطینیان
- افزایش سهم سرمایه‌گذاری خارجی در تولید ناخالص داخلی (GDP) از ۱.۴ درصد به ۸ درصد
آماری جالب از تجارت اقتصادی اسرائیل با جهان
بخش زیادی از گزارش مرکز الزیتونه، به ارتباطات و تبادلات تجاری اقتصادی اسرائیل با کشورهای مختلف اختصاص یافته است؛ مسئله‌ای که در کنار روابط نظامی و قراردادهای تسلیحاتی ارتش صهیونیستی قطعاً کمک شایانی به درک روابط اسرائیل در جهان می‌کند.
ابتدا میزان تبادلات تجاری اسرائیل به قدرت‌های اقتصادی جهان از جمله، آمریکا، چین، انگلیس، آلمان، سوئیس و… بررسی شده است که نکاتی جالب می‌توان استخراج کرد:
- تبادلات تجاری اسرائیل با آمریکا فاصله معناداری حتی با چین و انگلیس به عنوان شریکان دوم و سوم اقتصادی تل‌آویو دارد.
- حجم تبادلات، صادرات و واردات اسرائیل با کشورهایی چون چین، انگلیس، آلمان و… در سال ۲۰۱۹ نسبت به سال ۲۰۱۸ کاهش یافته است اما حجم تبادلات با آمریکا برخلاف دیگران افزایشی بوده است.
- یکی از نکات حائز اهمیت کاهش عجیب واردات از آلمان در سال ۲۰۱۹ نسبت به سال قبل آن است. (از ۶.۱ هزار میلیون دلار به ۲.۹ هزار میلیون دلار رسیده است)
جدول زیر نگاهی کلی و کامل‌تری را از میزان وابستگی تبادلات تجاری اسرائیلی‌ها و صادراتشان به آمریکا را نشان می‌دهد. علی‌رغم آنکه در دهه گذشته اسرائیل سعی کرده است روابط خود را با کشورهای نوظهوری چون هند، هنگ‌کنگ و… گسترده کند، اما هیچ‌کدام وزن چندانی در صادرات و واردات اسرائیلی‌ها ندارند.
بر اساس دو نمودار بالا در سال ۲۰۱۹ در حوزه صادرات اسرائیل به ترتیب بیشترین سهم در اختیار آمریکا، بریتانیا، چین، هنگ‌کنگ، هلند، هند و ترکیه است.
در حوزه واردات اما بیشترین سهم‌ها به ترتیب برای آمریکا، چین، سوئیس، آلمان، بلژیک و ترکیه است.
کشورهای اسلامی و عربی و حجم تبادلات تجاری با اشغالگر قدس
یکی دیگر از موضوعات مورد توجه در گزارش استراتژیک محسن صالح، تبادلات تجاری اسرائیل با کشورهای عربی- اسلامی است. این مسئله زمانی بیش از پیش اهمیت می‌یابد که در سال‌های اخیر شاهد تلاش‌های وسیع تل‌آویو برای عادی‌سازی روابطش با اعراب بوده‌ایم.
جدول بالا حجم واردات و صادرات از اسرائیل به ۳ کشورهای عربی را نشان می‌دهد، بر اساس این نمودار بیشترین صادرات اسرائیل به مصر، اما بیشترین وارداتش از اردن می‌باشد. سپس مغرب با حجمی بسیار کم در رتبه بعدی است.
از نکات جالب این گزارش، افزایش نسبتاً زیاد صادرات اسرائیل به اردن در سال ۲۰۱۹ نسبت به سال ۲۰۱۸ علی‌رغم تنش‌های دو سال گذشته میان امان و تل‌آویو است.
در میان کشورهای اسلامی، ترکیه به‌تنهایی بخش زیادی از تبادلات تجاری با اسرائیل را بر عهده دارد. واردات بیش از ۳ هزار میلیون دلار از اسرائیل توسط ترکیه در سال ۲۰۱۹ نشان از عمق روابط این دو کشور دارد.
پس از ترکیه نیجریه، آذربایجان، ترکمنستان، اندونزی و مالزی تبادلات تجاری نه‌چندان پررنگ با اسرائیل دارند.
کشته و مجروحین در نزاع فلسطین- اسرائیل
در بخش آخر از این گزارش به بررسی آمار آورده شده در خصوص شهدا، اسرا و مجروحین فلسطینی در کنار کشته‌های اسرائیلی در سال‌های اخیر می‌پردازیم.
بر اساس جدول بالا در سال ۲۰۱۹، ۱۴۹ فلسطینی شهید و بیش از ۱۵ هزار نفر مجروح شده‌اند. این در حالی است که در سال ۲۰۱۸ به‌واسطه در جریان بودن انتفاضه سوم ۳۱۴ فلسطینی شهید و بیش از ۳۱ هزار نفر مجروح شده بودند.
آمار زیر مکان عملیات‌های مقاومتی را در نوار غزه و کرانه باختری نشان می‌دهد. بر اساس این آمار طی ۲ سال ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ بیش از ۵۶۰۰ عملیات مقاومتی علیه نیروهای اشغالگر انجام شده است. از نکات حائز توجه این جدول آمار بالای عملیات در قدس شرقی است. انجام ۴۴۵ عملیات در قدس اشغالی به‌خوبی عیان کننده حجم خروش جوانان فلسطینی علیه اشغالگری قدس و انتقال سفارت آمریکا به تل‌آویو است.
در جدول پایانی میزان اسرا و افراد زندانی در چنگ رژیم صهیونیستی از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ به تفکیک کران ه باختری و نوار غزه را نشان می‌دهد.
بر اساس این جدول آمار کلی اسرا در سال ۲۰۱۹ نسبت به سال ۲۰۱۵ با کاهش حدود ۲ هزارنفری همراه بوده و به ۵ هزار نفر رسیده است. همچنین کاهش اسرای کودک از ۴۵۰ به ۱۸۵ هم از دیگر نکات جالب این جدول است، مسئله‌ای که به‌خوبی نشان‌دهنده تأثیر حساسیت رسانه‌های جهان طی دو سال گذشته بر مسئله اسرا و کودکان در فلسطین است.
پی نوشت ها:
[۱] https://www.alzaytouna.net/
[۲] https://www.alzaytouna.net/2020/02/08/%d9%85%d8%b1%d9%83%d8%b2-%d8%a7%d9%84%d8%b2%d9%8a%d8%aa%d9%88%d9%86%d8%a9-%d9%8a%d9%86%d8%b4%d8%b1-%d9%85%d9%84%d8%ae%d8%b5-%d8%a7%d9%84%d8%aa%d9%82%d8%b1%d9%8a%d8%b1-%d8%a7%d9%84%d8%a7%d8%b3%d8%aa-2/
