اوضاع پیچیده «آنروا» در فلسطین پس از جنگ ۱۱ روزه
محمدجواد اصغری
(این متن به صورت گزارشی مختصر از سایتهای UNRWA و الجزیره عربی در جریان جنگ اخیر، استنباط و نگارش شده است.)
آژانس امدادرسانی و فعالیتهای ملل متحد برای پناهندگان فلسطینی در خاور نزدیک (UNRWA) آژانس سازمان ملل متحد است که از امداد و توسعه انسانی آوارگان فلسطینی پشتیبانی میکند. مأموریت «آنروا» شامل فلسطینیان آواره شده در جنگ فلسطین ۱۹۴۸ و درگیری های بعدی و همچنین فرزندان زندانیان فلسطینی است. از سال ۲۰۱۹، بیش از ۵.۶ میلیون فلسطینی به عنوان پناهنده در «آنروا» ثبت شدهاند.
«آنروا» در سال ۱۹۴۹ توسط مجمع عمومی سازمان ملل (UNGA) تأسیس شد تا به همه پناهندگان ناشی از درگیری ۱۹۴۸ میان اعراب و اسرائیل کمک کند. وظیفه «آنروا» به عنوان یک ارگان تابعه مجمع عمومی سازمان ملل، هر سه سال یکبار به طور دورهای تمدید می شود. با توجه به عدم وجود راه حل عملیاتی برای مسائل پناهندگان فلسطینی، در آخرین بار تا ۳۰ ژوئن ۲۰۲۳ تمدید شد.
«آنروا» بیش از ۳۰ هزار کارمند دارند که بیشتر آنها آوارگان فلسطینی هستند و تعداد کمی از کارکنان بینالمللی نیز مشغول به کار هستند. وظیفه آن که ابتدا برای تأمین اشتغال و امدادرسانی مستقیم بود، توسعه یافته و خدماتی را شامل آموزش، مراقبت های بهداشتی، خدمات امدادی و اجتماعی، زیرساختها و بهسازی اردوگاهها، کمک مالی خرد و کمک های اضطراری به ویژه در زمان درگیری های مسلحانه، بر عهده دارد. «آنروا» در پنج منطقه اردن، لبنان، سوریه، نوار غزه و کرانه باختری و از جمله قدس شرقی فعالیت می کند؛ کمک به پناهندگان فلسطینی در خارج از این پنج منطقه توسط کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل (UNHCR) تأمین می شود و ارتباط مستقیمی با «آنروا» ندارد.
وقتی «آنروا» در حدود سال ۱۹۵۰ فعالیت خود را آغاز کرد، به نیازهای حدود ۷۵۰،۰۰۰ پناهنده فلسطینی پاسخ می داد. اما امروز حدود ۵.۶ میلیون پناهنده فلسطینی واجد شرایط خدمات این سازمان هستند.
مقر «آنروا» در امان (اردن) و غزه واقع شده است. البته این سازمان در هر یک از مناطق عملیاتی خود یک دفتر میدانی نیز دارد. عالی ترین مقام آنروا، کمیسر کل «فیلیپ لازارینی» است که ایشان در ۱۸ مارس ۲۰۲۰ به این سمت از طرف دبیرکل سازمان ملل متحد منصوب شد. وی قبل از آن معاون هماهنگ کننده ویژه سازمان ملل و مقیم لبنان جهت انجام فعالیتهای بشردوستانه بود.
پس از جنگ ۱۱ روزه اخیر در فلسطین که به «سیف القدس» نیز معروف شد، «آنروا» خواهان مجوز فوری ورود به غزه برای رساندن تجهیزات ضروری بشردوستانه با هدف کمک به مردم آسیب دیده از جمله زنان باردار، کودکان، معلولان و افراد مسن بود. این مجوز حتی ۹ روز پس از درگیری با وجود نیازهای فراوان صادر نشده بود.
در آن نبرد بیش از ۲۰۰ کشته از جمله بیش از ۵۰ کودک بود و بیش از ۴۷۰۰۰ نفر یا خانه خود را از دست داده بودند و یا به آب یا برق دسترسی نداشتند و یا برای محافظت از خود و خانواده خود مجبور به فرار شده بودند. اکثر آوارگان مانند درگیریهای قبلی در مدارس «آنروا» اسکان پیدا کرده بودند، اما به دلیل شیوع کرونا و مشکلات پیش روی کمک رسانی، شرایط دشوارتر و بغرنج شده بود.
با این حال با اعلام مقامات رژیم صهیونیستی، از ۲۴ کامیون بشردوستانه برنامه ریزی شده برای ورود به غزه، تنها پنج کامیون سوخت «آنروا» قادر به عبور بودند.
چند روز پس از آن کمیسر کل «آنروا» لازارینی برای اولین بار در غزه پس از این درگیری حضور پیدا کرد. او بر تعهد آژانس به حقوق و رفاه آوارگان فلسطینی که بیش از ۷۰ درصد جمعیت دو میلیون نفری غزه را تشکیل میدهند، تأکید کرد. همچین وی در جریان بازدید از بیمارستان شفا با سارا، دختر پنج ساله ای که هنگام حمله هوایی توسط ترکش فلج شده بود، ملاقات کرد. لازارینی از محل ساختمانی که ده نفر از اعضای یک خانواده کشته شده بودند، بازدید کرد و در آنجا با یکی از بازماندگان خانواده که همسر و چهار فرزند خود را به همراه خواهر و چهار فرزند خواهرش از دست داده بود، ملاقات کرد. او در پایان با کارمندان آژانس در مدرسه «آنروا» که در حال کمکهای اضطراری بودند نیز دیدار داشت.
کمیسر کل «آنروا» در پایان ملاقاتها و بازدیدها اظهار داشت:« من با یک مأموریت فوری از غزه خارج می شوم: اطمینان از ثبات پایدار زندگی آوارگان فلسطینی در غزه از طریق آنروا قوی»
چندی بعد، لازارینی و لوئیس مدیر دفتر میدانی «آنروا» در کرانه باختری، با هشت خانواده پناهنده فلسطینی که توسط سازمانهای اسکان اسرائیلی در محله «شیخ جراح» در قدس شرقی سلب مالکیت شده بودند، دیدار کرد.
خانوادههای پناهنده که تهدید به اخراج قریب الوقوع شده بودند، بخشی از محلهی ۲۸ خانواری بودند که از سال ۱۹۵۴ پس از اینکه به اجبار از خانه ها و سرزمین های خود در سال ۱۹۴۸ آواره شدند، به این محله منتقل شده بودند.
کمیسر کل «آنروا» در پایان اظهار داشت:« خانواده هایی که امروز در محله شیخ جراح در قدس شرقی ملاقات کردم با ترس دائمی از جابجایی و از دست دادن خانههای خود زندگی میکنند. آنها همچنین تحت فشارهای روحی شدید به خاطر افزایش خشونت توسط شهرک نشینان با حضور و حمایت نیروهای امنیتی اسرائیل هستند. برای جلوگیری از تشدید تنش های حاکم در کرانه باختری، لازم است که آوارگیها و تخریب ها که با قوانین بینالمللی مغایرت دارد پایان یابد.»
از طرف دیگر ساکنان محله شیخ جراح خواستار آن بودند که «آنروا» نقش واقعی خود را ایفا کند و برای ایجاد مالکیت خانههای صاحبان آن که ۲۸ خانواده فلسطینی هستند با همکاری مقامات اردنی مداخله کند. همچنین خواهان این بودند که این محله از نظر «آنروا» به عنوان اردوگاه پناهندگان در نظر گرفته شود و با توجه به این مساله، جهانیان مقامات اشغالگر را مجبور به لغو تصمیم اخراج خانواده های فلسطینی کنند.
از سوی دیگر در غزه، آوارگان که پس از تخریب خانههایشان به مدارس «آنروا» پناه بوده بودند، از مشکلات بسیاری رنج می بردند. بیش از ۳۰۰ نفر پس از آوارگی ناشی از حملات اسرائیل در جریان جنگ اخیر غزه، بیش از یک ماه که در یکی مدارس پناهگاه زندگی میکنند.
مادر ۷ فرزند در مصاحبه با الجزیره میگوید: «بیشتر وقتم را با بچههایم در کلاس میگذرانم تا آنها در مدرسه با کسی مواجه و به بیماری کرونا آلوده نشوند. در اینجا شیوع ویروس مسئله نگران کنندهای است زیرا کودکان و افراد مسن در مدرسه وجود دارند و متأسفانه ما در شرایط سختی زندگی می کنیم. در اینجا آب و مقداری کمک غذایی وجود دارد که با توجه به ساعت صبحانه و ناهار، با صدای زنگوله توزیع می شود.»
با نگاهی دقیقتر کودکان در غزه از ابتدای جنگ در یک وضعیت روانشناختی دشوار به سر می برند. آنها نمیتوانند به راحتی به زندگی عادی خود بازگردند. آنها در طول روز و شب از سرگردانی ذهنی و سایر موارد اضطراب رنج می برند. این خود موجب افزایش حضور آنها در مدارس به عنوان پناهگاه می شود. زیرا آنها بیرون از آن احساس امنیت و آرامش نمیکنند.
سخنگوی «آنروا» در غزه اظهار داشت: «مدارس جایگزین خانهها نیستند اما صرفا یک راه حل موقت برای ساکنان خانههای ویران شده هستند. بیش از ۷۰،۰۰۰ شهروند پناهجو در طول جنگ در ۵۹ مدرسه «آنروا»، در همه مناطق غزه توزیع شدهاند. او در پایان میگوید که در حال حاضر «آنروا» کمکهای غذایی و آبی به خانواده ها در مدارس پناهگاه و کمک مالی فوری به عنوان کمک هزینه اجاره فقط برای خانواده های پناهنده فراهم میکند.
در پایان میتوان این طور جمع بندی کرد که «آنروا» به دلیل افزایش پناهندگان فلسطینی و میزان آسیب پذیری و تشدید فقر در آنان، با تقاضای رو به رشد خدمات خود روبرو است. بودجه «آنروا» تقریباً به طور کامل توسط کمکهای داوطلبانه تأمین می شود و این در حالی است که حمایت مالی متناظر با رشد نیازها نبوده است. در نتیجه بودجه «آنروا» که از ارائه خدمات اولیه و بنیادین پشتیبانی می کند، با کسری زیادی روبرو شده است. این سازمان از همه کشورهای عضو میخواهد که به طور جمعی کار کنند و تمام تلاش خود را برای تأمین بودجه آژانس به طور کامل انجام دهند.
