قلیچدار اوغلو یا اردوغان؛ رژیم صهیونیستی چه آیندهای را برای ترکیه میپسندد؟
محسن فائضی
تنور انتخابات ترکیه هر روز و هر روز داغتر میشود، آنقدر که برخی از تحقق مشارکت بالای ۹۰ درصدی و کشیده شدن انتخابات به دور دوم خبر میدهند. انتخاباتی که به باور بسیاری مهمترین انتخابات سیاسی ۲۰۲۳ جهان و بیست سال گذشته ترکیه است، حتی مهمتر و حساستر و احتمالاً غافل گیرکنندهتر از انتخابات همه پرسی سال ۲۰۱۷ ترکیه.
اردوغان یا رقیب طیب؟
برای پاسخ به این سؤال که احتمالاً تل آویو انتخابش برای انتخابات ترکیه کدام گزینه است، اول باید رقیب اردوغان را بررسی کرد. رقیبی که یک شخص نیست؛ بلکه جمعی از مخالفان تحت عنوان «ائتلاف ملت» متشکل از ۶ حزب به ریاست «کمال قیلیچدار اوغلو» هستند.
اینبار اردوغان با ائتلافی روبروست که شاید بتوان مهمترین مؤلفه آن را نه به اردوغان دانست، چیزی شبیه ائتلاف سال ۲۰۲۱ مخالفان نتانیاهو که در نهایت به پیروزی ائتلافی کوتاه مدت لاپید-بنت متشکل از اعراب اسرائیلی تا چپ و راست محافظه کار منجر شد. حال گویا همین اتفاق در حال تکرار برای اردوغان است. اما قیلیچدار اوغلو کیست؟
قیلیچدار اوغلو، نماینده جریان ضد اسلام گرایی اما ضد صهیونیست
اوغلو را میتوان گزینهای نزدیک به غرب و اروپا دانست. مسألهای که در هفته گذشته با علنیتر و جدیتر شدن حمایت رسانههای غربی از او در مقابل اردوغان، موجب بهرهگیری اردوغان برای حمله به رقیبش هم شده است. سخنان اوغلو در پیوستن به اتحادیه اروپا، مصاحبه با بیبی سی، جلد کم سابقه تایم با تیتر “کمال دمکرات” و اکونومیست با تیتر “اردوغان باید برود” و… نمونههایی از همراهی غربیها با رقیب اردوغان است.
اوغلو چه در سخنان تبلیغاتیاش و چه در سالهای قبلتر بارها به اردوغان بابت حرکت به سمت عادیسازی روابط با اسرائیل پس از داستان کشتی مرمره حمله کرده است.
به طور مثال در تیرماه ۱۴۰۱ او در سخنانی با اشاره به حمله اسرائیل به کاروان کمکرسانی غزه که در آن ۹ فعال ترک کشته شدند، گفت: «به شهادت رساندن شهروندان ما در آبهای بینالمللی هزینهای دارد. پیام من برای اسرائیل این است که این مسأله برای ما مختومه نشده است.» این اظهارات قلیچدار اوغلو پس از دیدار وی با خانواده یکی از فعالان ترک کشته شده به دست سربازان اسرائیلی مطرح شد.
هم چنین سال ۹۷ پس از عادیسازی اولیه ترکیه و اسرائیل قلیچدار اوغلو با انتقاد از دولت ترکیه گفت: “دولت ترکیه پرونده کشتی «ماوی مرمره» را به نفع اسرائیلیها در مقابل دریافت ۲۰ میلیون دلار غرامت مختومه اعلام کرد. در حالی که در حادثه کشتی «ماوی مرمره» ۱۰ نفر از شهروندان ترکیه در حمله نظامیان صهیونیست به این کشتی که در سال ۲۰۱۰ برای شکستن محاصره نوار غزه عازم این منطقه بود، کشته شدند. این ۲۰ میلیون دلار باید به اسرائیل پس داده شود و مجرمان اسرائیلی مجازات شوند. همچنین سفارت ترکیه در اسرائیل هر چه زودتر تعطیل شود.”
جالب است که رهبر حزب جمهوریت خلق آن زمان با انتقاد از حمایت آمریکا از اسرائیل تصریح کرد: “آمریکا نقش میانجیگری خود در خاورمیانه را از دست داده است. چرا که در طرف دولت اسرائیل و مقابل فلسطین قرار گرفته است. آمریکا و دولت ترامپ فرصت برقراری صلح در خاورمیانه را از دست داد و تنها خون، اشک چشم و مرگ به ارمغان آوردهاند. رئیسجمهور آمریکا که موفق به حل مسأله داخلی خود نشده، سعی دارد برای پنهان کردن مشکل خود سیاستهایی را با استفاده از اسرائیل پیاده کند. “
شاید بتوان شدیدترین مواضع ضد اسرائیل او را در سال ۹۴ پیدا کرد که گفته بود: «هیچ کس حادثه تلخ کشتی ماوی مرمره را از یاد نبرده است. اسرائیل ۹ شهروند ترکیه را در آبهای آزاد بینالمللی به قتل رساند. اسرائیل یک دولت نامشروع است. دولت ترکیه ابتدا اسرائیل را دشمن معرفی کرده ولی در طول این سالها پنهانی با آنان دیدار کردهاند. اکنون نیز این دیدارها را آشکارا میکنند. مسأله فلسطین برای ترکیه یک مسأله مقدس است. اگر قبل از برداشتن محاصره غزه توسط اسرائیل توافقی میان ترکیه و اسرائیل امضاء شود دست امضاءکنندگان آن توافقنامه به خون ۹ شهروند ترکیه آلوده خواهد شد.»
پوشش حداقلی با تمرکز بر اردوغان
باخت اردوغان، پیروزی اسرائیل است؟
حمایتهای مالی، حضور جریانها و تشکلهای نزدیک به اخوان المسلمین و حماس در استانبول در کنار دیگر اقدامات اردوغان موجب شده، قطعاً اردوغان گزینه مطلوب صهیونیستها نباشد اما شاید بتوان دقیقتر پرسید که آیا رفتن و باخت اردوغان به سود تل آویو خواهد بود؟
پاسخ به این سؤال و چرایی بازتاب حداقلی و بدور از حمایت از اوغلو را میتوان در مقاله کوتاه دکتر کوهن مسئول میز ترکیه در دانشگاه اروشلیم در روزنامه یدیعت آحارونت مشاهده کرد. او میگوید: «با برگزاری انتخابات در کمتر از دو هفته دیگر، رجب طیب اردوغان با جدیترین تهدید انتخاباتی دوران حرفهای خود به عنوان رئیس جمهور ترکیه مواجه است. اگرچه خصومت اردوغان با اسرائیل کاهش یافته و روابط رو به بهبودی است، اما دلیل کمی وجود دارد که باور کنیم جانشین او بهتر خواهد بود. یک دولت جدید حتی ممکن است آشتی ضعیف بین دو کشور را به عقب براند. ممکن است شما فکر میکنید سقوط بالقوه اردوغان برای اسرائیل خوب است. اما ائتلاف ملی شامل چهرههایی مانند احمد داوود اوغلو، نخست وزیر و وزیرخارجه سابق و کمال قیلیچدار اوغلو رهبر جریان ضد اسلام گرایی زودهنگام است که بگوییم خروج رئیس جمهور کنونی باعث بهبود روابط بین اورشلیم و آنکارا خواهد شد. داود اوغلو به شدت با عادیسازی با اسرائیل مخالف بوده و کمال قیلیچدار اوغلو میخواهد روابط دوجانبه را به کلی قطع کند. در هر صورت، رهبری جدید ترکیه در کوتاه مدت عصر طلایی برای روابط ترکیه و اسرائیل ایجاد نخواهد کرد. در واقع، ممکن است برعکس باشد: قلیچداراوغلو میتواند تلاش کند تا ائتلاف شکننده خود را با برجسته کردن اعتبار ضد اسرائیلی خود جمع کند. نشانههایی وجود دارد که این اتفاق در حال حاضر رخ داده است. اسرائیل باید در برخورد با بازیگران سیاسی غیرقابل پیشبینی جدید-قدیم دقت بیشتری داشته باشد.»
جمع بندی
ترکیه بواسطه قدرت جریان لائیک و نزدیک به آتاتورک در زمان اعلام موجودیت جعلی رژیم صهیونیستی، جزء اولین کشورهای اسلامی بود که رژیم را به رسمیت شناخت. علی رغم روی کار اومدن اسلام گرایی از ۲۰۰۰ به این سو، اما ارتباطات اقصادی و نظامی آنکارا و تل آویو علی رغم فراز و نشیبهای فراوان، اما همواره پابرجا بوده است. تغییر روند ارتباطات میان آنکارا و تل آویو از سال ۲۰۲۲ و بازگشت سفرا بعد چند سال، صهیونیستها را در حمایت از رقیب اردوغان دچار تردید کرده است، هرچند اردوغان برای آنها مطلوب نیست و به خود خواهند گفت کاش آن کودتا به ثمر مینشست.
