گزارش افکارسنجی جهان عرب در سال ۲۰۲۰؛ نگاه اعراب به ایران همچنان منفی است
حانیه حسین زاده
«المرکز العربی للأبحاث ودراسه السیاسات» مستقر در دوحه قطر، جدیدترین گزارش افکارسنجی از کشورهای عربی را در تاریخ ۶ اکتبر ۲۰۲۰ منتشر کرد. این نظرسنجی بازه زمانی نوامبر ۲۰۱۹ تا جولای ۲۰۲۰ را در برگرفته و جامعه آماریاش، الجزایر، مراکش، موریتانی، تونس، مصر، سودان، فلسطین، لبنان، اردن، عراق، عربستان سعودی، کویت و قطر را شامل میشود. در این گزارش دیدگاههای عموم مردم کشورهای عربی درباره برخی از موضوعات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی گردآوری و از ۲۸۰۰۰ نفر مخاطب به صورت حضوری مصاحبه شده و تلاش شده که جامعه آماری آن تمام طیفها و افکار را دربربگیرد. مرکزی که این پژوهش میدانی را انجام داده مدعی است که احتمال خطای این افکارسنجی ۲ تا ۳ درصد است. انجام این پژوهش ۶۹ هزار نفر ساعت زمان برده و ۹۰۰ پژوهشگر در آن مشارکت داشتهاند که نیمی از آنها زن بودهاند. برخی از نتایج این نظرسنجی اینگونه تفکیک شده که از نتایج کشورهای مغرب، تونس، الجزایر و موریتانی به عنوان کشورهای مغرب عربی، از مصر و سودان به عنوان کشورهای سرزمین نیل، از نتایج فلسطین، لبنان، اردن و عراق به عنوان کشورهای مشرق عربی و از عربستان سعودی،کویت و قطر به عنوان کشورهای حاشیه خلیج فارس نامبرده شده است.
از جمله نتایج این افکارسنجی میتوان به اولویت مردم در کشورهای عربی اشاره کرد و علیرغم تنوع موجود در اولویات مردم، ۵۷درصد ساکنان کشورهای عربی اولویتشان را اقتصاد عنوان کرده و از بیکاری، تورم، فقر، و بدی اوضاع اقتصادی در کشورشان شکایت داشتهاند. همچنین ۲۲ درصد دوست دارند از کشورشان مهاجرت کرده و اغلب آنها هدف از مهاجرت را بهبود اوضاع معیشت عنوان کردهاند و ۱۲ درصد نیز به علت مسائل سیاسی و امنیتی متمایل به هجرت هستند. البته فقط ۵ درصد ساکنان کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس مشتاق مهاجرت بوده اما یک چهارم ساکنان کشورهای شرق و غرب عالم عربی و مصر و سودان متمایل به هجرت هستند.
از دیگر ابعاد این نظرسنجی، ارزیابی دیدگاههای مخاطبان نسبت به کشورهایی است که امنیت آنها و کشورشان را تهدید میکند. نتیجه بهدست آمده نشان میدهد که ۲۲ درصد رژیم صهیونیستی، ۱۴ درصد آمریکا و ۱۳ درصد ایران را تهدیدی برای امنیت کشورشان میدانند. به تفصیل، غالب مردم در اردن، فلسطین، لبنان، مصر و موریتانی، رژیم صهیونیستی را بزرگترین تهدید برای امنیتشان میدانند. به عبارت دیگر، ۴۷ درصد جامعه آماری در کشورهای مشرق عربی، رژیم صهیونیستی را تهدید اول برای کشورشان میدانند. در حالی که نیمی از جامعه آماری در عراق و ۲۷ درصد از مردم کشورهای حاشیه خلیج فارس، ایران را مهمترین تهدید برای امنیت کشورشان عنوان کردهاند.
از سوی دیگر، میزان اعتماد مردم کشورهای عربی به ساختارها و نهادهای حکومتیشان متفاوت است. به طور میانگین، در این کشورها ارتش و حافظان امنیت و پلیس از بالاترین سطح اعتماد مردمی برخوردار هستند اما قوای سهگانه(مجریه، قضائیه و مقننه) از کمترین میزان اعتماد برخوردار بوده و در این میان، اعتماد به قوه مقننه و مجلس از سایر قوا کمتر است و نیمی از مردم معتقدند که مجلس وظیفه نظارتیاش در قبال دولت را انجام نمیدهد.
همچنین در مجموعه کشورهای مورد پژوهش، ۴۳ تا ۵۰ درصد افکار عمومی، حکومتشان را در سیاست خارجی و مسائل اقتصادی موفق میدانند اما در همه کشورهای عربی تقریبا شبه اجماع وجود دارد و ۹۱ درصد معتقدند فساد مالی و اداری در همه کشورشان و در هر دو بخش دولتی و خصوصی وجود دارد. در این میان، به اعتقاد ۴۳ درصد بیشترین سهم در گسترش فساد برای سیاستمداران است و ۲۳ درصد فعالان اقتصادی و ۱۶ درصد مدیران حکومتی را موجب گسترش فساد میدانند.
«کدام کشور تهدید بیشتری برای امنیت کشورهای عربی است؟» ۶۶درصد مخاطبان مجموعا آمریکا و اسرائیل را بزرگترین تهدید برای کشورهای عربی دانستهاند اما در کشورهای مغرب عربی، اسرائیل را تهدید بیشتر و در کشورهای مشرق عربی، آمریکا را تهدید جدیتر دانستهاند. ۱۲ درصد نیز ایران را بزرگترین تهدید کشورهای عربی عنوان کردهاند.
در نگاه مردم کشورهای عربی اعتمادی نسبت به قدرتهای جهانی و منطقهای درباره مناطق عربی وجود ندارد و تقریبا اتفاق نظر وجود دارد که سیاستهای آمریکا، روسیه و ایران در قبال کشورهای عربی، منفی است.
همچنین ۸۱ درصد جامعه مخاطبان نظرسنجی گفتهاند که سیاستهای ولایات متحده آمریکا در مسئله فلسطین بد یا خیلی بد است و ۷۷ درصد سیاستهای آمریکا در سوریه، ۷۴ درصد در مسئله یمن و ۷۰ درصد سیاستهای آمریکا در لیبی را بد و نادرست میدانند.
درباره سیاستهای ایران در مسئله سوریه، یمن و فلسطین نیز در حدود نیمی از جامعه مخاطبان افکارسنجی، این سیاستها را منفی ارزیابی کردهاند.
در موضوع به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی، ۸۸ درصد مردم کشورهای عربی موضع منفی داشته و ۶ درصد پذیرفتهاند که حکومتشان آن را به رسمیت بشناسند اما از همین ۶ درصد نیز نیمی موافقتشان را به این مشروط کردهاند که دولت فلسطینی مستقلی نیز تشکیل شود. در همین زمینه، به تفکیک، در الجزایر ۹۹ درصد، در لبنان ۹۴ درصد، در تونس و اردن ۹۳ درصد و در کویت و قطر ۹۰ درصد به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی را غیرقابل پذیرش دانستهاند. در عربستان نیز ۶۵ درصد گفتهاند با به رسمیت شناختن اسرائیل موافق نیستند و فقط ۶ درصد موافق بوده و ۲۹ درصد نیز نظرشان را اعلام نکردهاند.
در کشورهای مورد مطالعه، ۸۸ درصد مردم نسبت به داعش و گروههای مشابه نگاه منفی دارند و فقط ۳ درصد نگاه مثبت و ۲ درصد تا اندازهای با آن موافق هستند. در این میان ۲۷ درصد داعش را محصول جوامع منطقه و درگیریها و شرایط حاکم میدانند و در مقابل، ۵۵ درصد داعش را محصول خارجی و ساخته و پرداخته کشورهای دیگر میدانند.
