نگاهی به سرکوب مسلمانان در چین؛ اویغورها، تروریست یا کارگر اجباری؟!
علیرضا صالحی
28 اکتبر سال 2013، طی انفجاری در میدان تیانآنمِن شهر پکن در چین، 5 نفر کشته و 38 نفر زخمی شدند. پلیس چین اعلام کرد که این حادثه تروریستی بوده است. پس از آن جنبش اسلامی ترکستان شرقی مسئولیت این حمله را به عهده گرفت. این حمله اولین حمله تروریستی در تاریخ معاصر چین به حساب میآمد. لذا توجهات و حساسیتهای بسیاری را برانگیخت.
دولت شدیدا متوجه ایالت سین کیانگ در شرق این کشور شد. جایی که سالهای سال محل اعتراض مسلمانان این کشور به سیاستهای دولت بوده است. این منطقه خود مختار از سال 1954، محل نزاع بوده است. چرا که همیشه اعتراضهای استقلال طلبانه این منطقه بلند بوده است. در سال 2009 طی یک سرکوب اعمال شده توسط دولت چین، حدود 200 نفر از معترضان خیابانی این منطقه کشته شدند. یکی از دلایل عمده این درگیریها و اختلافات، به جابجایی جمعیتی قوم «هان» به این منطقه مربوط میشود. کاری که دولت چین سالها قبل برای به هم ریختن ترکیب جمعیتی این ایالت در دستور کار خود قرار داده است.
در سالهای بعد چندین مورد حمله با چاقو به شهروندان چینی صورت گرفته که پلیس آن را به مسلمانان اویغور نسبت داده است. آنها نیز اعلام کردند که این خشونتها در جواب احکام سنگین قضائی صادره از دادگاه است. پیش از آن طی حکمی 15 سال حبس برای فردی در نظر گرفته شده بود که یک ویدیوی اعتراضی از عملکرد ضعیف دولت در فضای مجازی منتشر کرده بود.
تنش دولت و مسلمانان ادامه داشت تا اینکه در سال 2014 داعش در عراق و سوریه ظهور کرد. گفته میشود که نزدیک به 3 هزار نفر از مسلمانان این منطقه جذب این گروه شدهاند. این مسئله و تنشهای تاریخی پیشین، سبب شد تا دولت چین سیاستهای سرکوبگرانه و شدیدی علیه مسلمانان این منطقه اتخاذ کند.
سیاستهای ظالمانه علیه مسلمانان شروع شد. فضای امنیتی شدیدی در این منطقه حاکم شد. جاسوسهای زیادی شروع به فعالیت کردند. محدودیتهای شدید مذهبی و مناسکی اعمال شد. مسلمانان دیگر حق نداشتند مراسم مذهبی برگزار کنند. بسیاری از آنان بدون حکم دادگاه توسط دستگاههای امنیتی برده شدند. بسیاری ناپدید شدند.
در این میان حدود یک میلیون نفر از اویغورها و ترکها که مسلمان هستند دستگیر و به اردوگاه فرستاده شدهاند. ساکنان این اردوگاهها شدیدا تحت تعالیم ایدئولوژیکی حزب کمونیست و زبان و فرهنگ چینی هستند. در این اردوگاهها که قوانین سخت نظامی در آن حاکم است، همه روزه تفکرات کمونیستی حزب حاکم تعلیم داده میشود و هیچ کس حق ندارد تا مراسم مذهبی برگزار کند. داشتن قرآن و حجاب مجازات سختی دارد. رسانه ها این عمل را نسلکشی فرهنگی نامیدهاند. دولت چین اما گفته است که مردم در این کمپها تحت تعلیمات مورد نیاز قرار میگیرند.
ریشههای نزاع
کشور چین شامل 55 اقلیت قومی است که 10 قوم از آن مسلمان هستند. نزاع های اخیر نیز تنها متوجه دو قوم اویغور و هوی است. این دو قوم در میان مسلمانان دارای بیشترین جمعیت هستند که هردو جمعیتی بالغ بر ده میلیون نفر دارند. به طور کلی 55 اقلیت قومی در چین تنها شامل 8.4 درصد از کل جمعیت هستند چرا که قوم «هان» 91درصد جمعیت چین را شامل میشود. حزب حاکم کمونیست نیز عمدتا از قوم هان هستند. در واقع درگیریهای مسلمانان در چین، به نوعی درگیری اویغورها و هویها با قوم هان است. قزاق، قرقیز، تاجیک، تاتار، ازبک، دونزیانگ، سالار و بونان دیگر اقلیتهای قومی مسلمان در چین هستند که هرکدام حدود 0.1 درصد از جمعیت کشور را تشکیل میدهند.
قوم هوی در غرب چینو در مناطق نینگ سیا و سین کیانگ و شهرهای دیگری پراکنده هستند، در حالیکه اویغورها عمدتا در ایالت سینکیانگ در شمال غربی چین متمرکز هستند. قزاق، قرقیز، ازبک، تاجیک و تاتار نیز در مناطق مرزی سین کیانگ سکونت و زندگی دارند که این مرز نشینی سبب شده تا این اقوام با کشورهای دیگر در ارتباط و تعامل بیشتری هستند. بقیه مسلمانان در مناطق مختلف پراکنده هستند.
غرب و شمال غرب چین، مناطقی هستند که بیشترین تنوع قومیتی را دارا هستند. 26 قوم از 55 قوم ساکن در چین در همین منطقه هستند. اویغور و هوی دو قوم بزرگ مسلمانان هستند که حدود 20 میلیون جمعیت دارند. این مسلمانان1.7درصد از کل جمعیت چین را شامل میشوند. ( مقایسه شود با کشور مالزی که 11 میلیون مسلمان دارد که شامل 60 درصد جمعیت کشور میشود).
از آنجائیکه تفکر کمونیست- لنیسیت ایدئولوژی حزب حاکم میباشد، مسئله ادیان و مراسم مذهبی از اهمیت خاصی برخوردار است. از سال 1950 آزادی مذهبی برای اشخاص برقرار شد اما مقرر شد که هرگونه فعالیت و تشکیلات مذهبی باید شدیدا تحت قوانین ایالتی ساماندهی شود. اسلام و مسیحیت و بودیسم و دیگر ادیان هیچ فرقی ندارند. یکی دیگر از اصول حزب حاکم این بود که دین در سیاست و آموزش هیچ نقشی ندارد. از طرف دیگر دولت نیز وظیفه دارد تا برای رفع محرومیت همه ادیان و اقوام تلاش کند، اما هر زمانی که تهدیدی علیه امنیت ملی بوجود آمد، قوانین ایالتی سختی اعمال خواهد شد.
از این رو دو قوم استقلال طلب اویغور و تبت همیشه به عنوان تهدیدهای امنیتی مطرح بودهاند. چرا که فریادهای استقلال طلبانه از این دو قوم مسلمان و بودایی همیشه بلند بوده است. این نزاع ها به خاطر اغتشاشات سال 2009 تشدید شد و باعث شد قوانین سختی علیه این دو قوم صورت بگیرد. مخصوصا قوانین مذهبی.
نزاع با مسلمانان
89 درصد مسلمانان چین مربوط به دو قوم اویغور و هوی است. لذا این دو قوم برای دولت چین بسیار مهم هستند. اجداد قوم هوی، در فاصله قرون 7 تا 13 از میان اعراب و امپراطوریهای فارسزبان به این مناطق مهاجرت کردهاند. این قوم که عمدتا سنی هستند، دارای گرایشات صوفیانه زیادی هستند به طوریکه مساجد بزرگ آنها، همان قبرستانهای بزرگان صوفی است که با معماری چینی تزیین شده است. این قوم به طور قابل توجهی با آداب و رسوم و هویت چینی عجین شده است و به زبان چینی نیز صحبت میکنند. به طور کلی جنبه فرهنگی اسلامی این قوم بر جنبه سیاسی اسلامی آن قویتر است، لذا تهدید قوی برای دولت حاکم به حساب نمیآید.
در مقابل اجداد اویغورها از ساکنان باستانی سینکیانگ به حساب میآیند و قرنهاست که در این منطقه زندگی میکنند. لذا ترکیباتی با اقوام مغول، ترک و دیگر اقوام دارند. این منطقه تا اوایل قرن 18 هیچگاه تحت حکومت چین نبوده است. لذا تنش بین قوم مسلمان اویغور و هان بسیار بیشتر از تنش بین قوم مسلمان هوی و هان است. لذا از نظر اویغورها، تنشهای اخیر در سینکیانگ در اعتراض به نقض حقوق مذهبی است که ناشی از نگاه شونیستی قوم هان است. در طرف مقابل هانها بر این باورند که حملههای خشونت بار اخیر، بواسطه افراط گرایی مذهبی سامان داده شده است که بزرگترین تهدید علیه تمایلات ملی به حساب میآید و هر چه زودتر باید متوقف شود.
مدارک بدست آمده در رابطه با خشونتهای این منطقه نشان دهنده آنست که قطعا افراط گرایی مذهبی و تعالیم جهادی رایج در شبکه های زیرزمینی در اغتشاشات این کشور دخیل بوده است و ثابت میکند ریشه این خشونت در همین مجامع اویغورهاست. اما مدارک اندکی نشان میدهد که ساماندهی این حملات از خارج کشور چین و توسط گروههای تروریستی همچون القاعده و داعش بوده است. البته نکته حائز اهمیت اینست که در سالهای اخیر یارگیری داعش از اویغورهای چین افزایش یافته است اما هنوز مدارکی دال بر فعالیتهای تروریستهای بازگشته از عراق و سوریه در این منطقه نیست.
با توجه به این فضاست که دولت چین بخاطر ترس از گسترش افراطگرایی مذهبی و بدون توجه به حقوق انسانی مسلمانان چین، تغییر رویه داده است و تحریمهای ظالمانهای علیه مسلمانان وضع کرده است.
تبدیل مسلمانان به نیروهای ارزان کارگری
یکی از اقدامات تبعیض آمیز چین، گماشتن اویغورها در کارهای اجباری است. طبق تحقیقات اندیشکده استراتژیک استرالیایی در سالهای اخیر آمار ارسال کارگان به مناطق مختلف چین به طور پیوسته افزایش داشته است. از سال 2017 تا 2019، حدود 80 هزار نفر از ساکنان این اردوگاهها به ایالت مختلف چین فرستاده شدهاند.
در سال 2017، حدود 20 هزار کارگر روستایی به مناطق مختلف ارسال اعزام شدند. در سال 2018 این آمار به 28هزار نفر و در سال 2019 به 32 هزار نفر میرسد.
این کارگران اجباری عمدتا برای تامین منابع کارگری 83 شرکت و برند معتبر جهانی به 32 ایالت چین فرستاده شدهاند.
شرکتهای معتبری که در زمینه تکنولوژی، لباس و خودرو جز بهترینهای دنیا هستند. مهمترین این شرکتها عبارتند از:
تکنولوژی:
Apple, Samsung, Sony,Toshiba, Nokia
پوشاک:
Nike, Puma, Adidas
صنایع خودرو:
Mitsubishi, BMW, Mercedes-Benz
نام دیگر شرکتهای نیز عبارتند از:
Amazon, Abercrombie & Fitch, Acer, Alstom, ASUS, BAIC Motor, Bombardier, Bosch, BYD, Calvin Klein, Candy, Carter’s, Cerruti 1881, Changan Automobile, Cisco, CRRC, Dell, Electrolux, Fila, Founder Group, GAC Group (automobiles), Gap, Geely Auto, General Motors, Google, Goertek, H&M, Haier, Hart Schaffner Marx, Hisense, Hitachi, HP, HTC, Huawei, iFlyTek, Jack & Jones, Jaguar, Japan Display Inc., L.L.Bean, Lacoste, Land Rover, Lenovo, LG, Li-Ning, Mayor, Meizu, Mercedes-Benz, MG, Microsoft, Mitsumi, Nintendo, The North Face, Oculus, Oppo, Panasonic, Polo Ralph Lauren, Roewe, SAIC Motor, Samsung, SGMW, Sharp, Siemens, Skechers, TDK, Tommy Hilfiger, Tsinghua Tongfang, Uniqlo, Victoria’s Secret, Vivo, Volkswagen, Xiaomi, Zara, Zegna, ZTE
کارگرانی که به این شرکتها اعزام میشوند همچنان تحت نظارت ایدئولوژیکی و سیاسی باقی میمانند. هر روزه برنامه آموزش کمونیسم و ادای احترام به پرچم کشور چین و آموزش زبان چینی برقرار است. ممنوعیت مناسک دینی و مذهبی اسلام نیز همچنان برقرار است.
در یک مطالعه موردی، در سال 2020، 600 زن از مناطق هوتان و کاشغر ایالت سینکیانگ به شرکت Qingdao Taekwan Shoes آورده شدند و تحت نظارت این شرکت به تولید کفش برای شرکت چند ملیتی نایکNike به کار گماشته شدهاند. این کارگران که همگی زن هستند روزها به تولید کفش مشغول هستند و شبها در مدارس، تحت آموزشهای ایدئولوژیکی و تمرین موسیقیهای چینی و سرود ملی چین قرار میگیرند.
دولت چین اما هنوز این اتهامات را قبول نکرده و اعلام کرده است که این جابجاییها در راستای کاهش بیکاری منطقه صورت گرفته است.
اعتراضات بین المللی
در میان کشورهای اسلامی، ترکیه تنها کشوری بوده است که به این مسائل اعتراض جدی داشته است. هم رجبطیب اردوغان رئیس جمهور این کشور و هم گروههای مردمی به این اتفاقات اعتراض کردهاند. اشتراکات زبانی- دینی میان ترکها و اویغورها و از طرف دیگر وجود تبعیدیان اویغور در ترکیه سبب شده است تا اعتراضات جدی در این کشور صورت بگیرد.
کنگره جهانی اویغور که مرکز آن در آلمان است، اعتراضات بسیاری را در همکاری با گروههای حقوق بشری در نقاط مختلف اروپا و آمریکا ترتیب داده است. آلمان، هلند، آمریکا، دانمارک، کانادا و چند کشور دیگر شاهد اعتراضات مردمی علیه دولت چین بوده است.
از آنجائیکه مسلمانان در این کشورها، مورد تعرض و ظلم واقع شدهاند انتظار میرفت تا کشورهای اسلامی دیگر صدای خود را علیه دولت چین بلند کنند، اما چین توانست با جلوه دادن اعتراضات در ایالت سینکیانگ به عنوان تحرکات گروههای تروریستی و جداییطلب، از اعتراضات کشورهای مهمی چون ایران، عربستان و پاکستان جلوگیری کند.
در این میان ایده خلاقانه یک دختر افغانستانی به نام فیروزه عزیز در شبکه اینستاگرام و اپلیکیشن تیکتوک توانست توجهات رسانهای زیادی را به این مسئله مهم جلب کند. او به بهانه پخش ویدیوهایی در رابطه با مسائل آرایشی زنان توانست هزاران نفر را نسبت به اتفاقات معمول در چین متوجه کند. او در ویدئوهایش از اتفاقات اخیر چین به عنوان هلوکاست یاد کرده است.
منابع: