آیین عزاداری «رکضه طویریج»؛ تاریخ پیدایش و چرایی ممنوعیت آن توسط رژیم بعث
آیین عزاداری موسوم به «رکضه طویریج» (دویدن از طویریج) یکی از بزرگترین مراسمات و گردهمایی‌های انسانی در سطح جهان است که هرساله در ظهر روز دهم ماه محرم الحرام به منظور بزرگداشت شهادت امام حسین (علیه السلام) برگزار می‌گردد. میلیون‌ها نفر از زوار حسینی از عراق، کشورهای عربی و نیز کشورهای خارجی در این مراسم شرکت می‌کنند. شرکت‌کنندگان در این مراسم حرکت خود را از منطقه «قنطره السلام» در کربلا به سمت بارگاه امام حسین (علیه السلام) در مرکز شهر آغاز می‌کنند و مسافتی بالغ بر دو کیلومتر را می‌پیمایند. مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که هر سال بر شمار شرکت‌کنندگان در این آیین بیش از پیش افزوده می‌شود. شرکت‌کنندگان در مراسم «رکضه طویریج» در پاسخ به ندای «هل من ناصر ینصرنی» امام حسین (علیه السلام) شعار «لبیک یا حسین» را سَر می‌دهند.
سؤالی که وجود دارد، این است که آیین مذکور چگونه شکل گرفت؟ واقعیت این است که این آیین همچون دیگر آیین‌ها و شعائر حسینی مراحل مختلفی را پشت سر گذاشته است. در این ارتباط باید گفت در طول تاریخ، برگزاری این آیین با محدودیت‌هایی مواجه شده است. در برخی ادوار، برگزاری آیین «رکضه طویریج» ممنوع اعلام شد، اما مردم علیرغم محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها دست از مشارکت در آن نکشیدند. درهمین راستا، «سعید رشید زمیزم» تاریخ‌نگار استان کربلاء تأکید می‌کند: «بر اساس برخی از روایت‌ها تاریخ آغاز آیین رکضه طویریج به سال ۱۸۵۵ میلادی بازمی‌گردد. این درحالی است که برخی روایت‌های دیگر سال ۱۸۷۲ میلادی را به عنوان اولین سال برپایی این آیین معرفی کرده و عمر آن را نزدیک به ۱۵۰ سال تخمین زده‌اند».
این تاریخ‌نگار استان کربلاء در ادامه تصریح می‌کند: «مؤسس و بنیانگذار این آیین فردی به نام میرزا صالح قزوینی از بزرگان کربلا بوده است. او هر ساله در طول دهه اول ماه محرم الحرام اقدام به برگزاری مراسم عزاداری حسینی در خانه خود می‌کرد. او سپس در یکی از سال‌ها، در دهم ماه محرم الحرام همراه با شماری از محبان اهل بیت (علیهم السلام) هروله‌کنان با پای پیاده شروع به دویدن به سمت کربلاء کردند و در مسیر خود شعارهایی را در اعلام وفاداری به امام حسین (علیه السلام) سَر دادند. اهالی و ساکنان کربلا نیز به محض مشاهده جمعیت به جمع آن‌ها ملحق شدند و در آیین عزاداری شرکت کردند».
«زمیزم» در ادامه نیز می‌افزاید: «زمانی که میرزا صالح قزوینی و دیگر عزاداران همراه وی به منطقه باب طویریج رسیدند، نماز ظهر را اقامه کردند و مجددا برگزاری مراسم را از سَر گرفتند. بدین‌ترتیب، آن‌ها مجددا حرکت خود را به سمت کربلا آغاز کردند و به سمت بازار ابن الحمزه، یکی از بازارهای قدیمی شهر کربلا به حرکت درآمدند. عزاداران حسینی سپس از بازارهای صفارین، العلاوی و الخفافین عبور کردند تا به بارگاه امام حسین علیه السلام رسیدند و از آنجا به سمت بارگاه حضرت ابالفضل علیه السلام حرکت کردند». این تاریخ‌نگار استان کربلا همچنین عنوان می‌کنند: «عزاداران آیین رکضه طویریج پس از ورود به بارگاه حضرت ابالفضل علیه السلام به مـحل تـاریـخی برپـایـی خیمه‌های اهل بیت امام حسین علیه السلام و اصـحاب ایشان در سال ۶۱ هجری گسیل شدند. اهالی کربلا در آنجا خیمه‌ای را برپا کردند تا به صورت نمادین آتش زده شود. آن‌ها این کار را با هدف یادآوری اقدام ارتش یزید در به آتش کشیدن خیمه امام حسین علیه السالم و اهل بیت و صحابه ایشان در روز عاشوراء، انجام دادند».
«زمیزم» در ادامه اظهاراتش می‌گوید: «برگزاری آیین رکضه طویریج تا سال ۱۹۹۰ ادامه پیدا کرد، اما پس از شکل‌گیری انتفاضه مبارک شعبانیه در سال ۱۹۹۱۰ رژیم سرکوبگر بعث عراق، برگزاری آن را به طور کامل ممنوع اعلام کرد. با این حال، اهالی کربلا و عزاداران حسینی همچنان بر روی برگزاری مراسم در روز دهم ماه محرم الحرام اصرار ورزیدند و همین امر سبب شد تا دستگاه‌های امنیتی وابسته به صدام [معدوم] موجی از بازداشت‌های گسترده علیه شرکت‌کنندگان در مراسم را کلید بزنند. آن‌ها حتی شماری از شرکت‌کنندگان در مراسم را اعدام کردند. «سید جابر الطالقانی» یکی از خادمان موکب «قهرمانان کربلا» تصریح می‌کند: «نیروهای وابسته به رژیم بعث عراق در مسیر عبور عزاداران به سمت بارگاه امام حسین علیه السلام در روز دهم ماه محرم الحرام مستقر می‌شدند تا بتوانند شرکت‌کنندگان در عزاداری و به ویژه جوانان را شناسایی و بازداشت نمایند».
این خادم موکب «قهرمانان کربلا» همچنین عنوان می‌کند: «نیروهای وابسته به رژیم صدام، جوانان عزادار عراقی را تحت تعقیب قرار می‌دادند و پس از شناسایی، آن‌ها را با توسل به زور به صورت کِشان‌کِشان به سمت آمبولانس‌ها می‌بُردند و [درباره فرد بازداشتی] فریاد می‌زدند: او مریض است. این درحالی است که افرادی که به داخل آمبولانس بُرده می‌شدند، کسانی بودند که در مراسم عزاداری بازداشت شده بودند». «الطالقانی» همچنین یادآور شد: «علیرغم تمامی سختی‌ها، محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها، پرچم امام حسین علیه السلام هیچگاه بر روی زمین نماند. با وجود اینکه حکام ستمگر تمام تلاش خود را برای ممانعت از برپایی آیین‌ها و شعائر امام حسین علیه السلام به کار بستند تا نورِ تابانِ ایشان را خاموش کنند، اما این تلاش‌ها به نتیجه نرسید. پس از سال ۲۰۰۳ آیین‌ها و شعائر حسینی باشکوه‌تر از گذشته به صورت کاملا علنی، سازمان‌یافته و منظم در داخل و خارج از عراق برگزار شد و در عین حال، هر سال بر شمار شرکت‌کنندگان در آیین‌ها افزوده گشت».
