معرفی کتاب «چپ‌گرایی در افغانستان»
سیدرضا احمدی
کتاب «چپ‌گرایی در افغانستان» نوشته امان الله شفایی و توسط انتشارات بنیاد اندیشه در کابل منتشر شده است. این کتاب با نگاهی تطبیقی آغاز و انجام احزاب و اندیشه‌های مارکسیستی، لنینیستی و مائوئیستی در افغانستان را واکاوی و تحلیل کرده است.
گسترش گرایشات مارکسیستی در افغانستان را می‌توان برهه‌ای کلیدی در شکل‌گیری افغانستان نوین دانست. پدیدآمدن نظام دموکراتیک و به اصطلاح جمهوری در افغانستان، با ورود و رشد اندیشه‌های مارکسیستی گره خورده است. ورود نخستین اندیشه‌های مارکسیستی به دوران صدارت شاه محمودخان (۱۳۲۵ ـ ۱۳۳۲ش.)، عموی ظاهرشاه، معروف به دهۀ اول دموکراسی، بازمی‌گردد. در این دهه پس از چندین سال مبارزات سیاسی مشروطه‌خواهان افغانستان، شاه و دربار به باز شدن فضای سیاسی در افغانستان متقاعد میشوند که در نتیجه آن اندیشه‌های متفاوت و مختلفی رشد و گسترش می‌یابند.
آنطور که نویسنده میگوید «در دورۀ حکومت شاه‌محمودخان تعدادی آثار ایدئولوژیک مارکسیست ـ لنینیست به زبان‌های فارسی و پشتو به افغانستان وارد گردید و به شکل نیمه پنهانی انتشار یافت.»
نویسنده در ابتدای کتاب به تعریف بنیادهای فکری مارکسیسم ـ لنینیسم پرداخته است و در ادامه به بررسی اندیشه های مارکسیستی و تطبیق این اندیشه‌ها با مبانی فکری مارکسیست‌ها پرداخته است. همچنین به حوادث انقلاب 17 اکتبر و اندیشه‌های مارکس، لنین و استالین نگاهی نقادانه کرده است.
اثر پیش رو احزاب چپ‌گرا در افغانستان را به لحاظ اندیشه به سه دسته تقسیم می‌کند:
1) مارکسیسم ـ لنینیسم 2) مارکسیسم ـ لنینیسم ـ مائوئیسم 3) مارکسیست ـ اسلامیست‌ها
دسته اول پیرو خط مسکو، دسته دوم دنبال‌کننده مائو در چین و دسته سوم را از پیروان اندیشه دکتر علی شریعتی در ایران برمی‌شمارد. در سالهای پایانی سلطنت در افغانستان که فضای باز سیاسی ایجاد شد، پیروان اندیشه لنیسیسم و مائوئیسم توانستند احزابی سیاسی تشکیل دهند، اما گروه سوم نتوانستند حزب مستقلی با ترکیبی از اندیشه‌های مارکسیستی اسلامی بوجود آورند اما اندیشه‌های دکتر شریعتی در فضای فکری افغانستان رواج داشت.
نویسنده به شیوۀ علمیِ تاریخی ـ تحلیلی و به تطبیق بنیادهای اساسی مارکسیسم ـ لنینیسم با اندیشه و عملکرد آغازگران چپ گرایی در افغانستان پرداخته است.
این کتاب به شما کمک خواهد کرد با اصول بنیادین اندیشه مارکسیسم ـ لنینیسم آشنا شوید و نیز شما را با کجی و راستی‌های احزاب چپ‌گرا در افغانستان آشنا می‌کند تا در نهایت بتوانید دست به تحلیل اندیشه، عملکرد و قضاوت درباره این احزاب بزنید.
«چپ‌گرایی در افغانستان» از معدود آثار چاپ شده درباره احزاب مارکسیستی در افغانستان است که مشابه ندارد. آثار فراوانی در این حیطه چاپ شده که به جامعیت اثر حاضر نمی‌رسد و بیشتر به صورت مقطعی و در بازه زمانی خاص و با محوریت شخصیت‌های جریان چپ‌گرا چاپ شده است. کتاب حاضر برای اشخاصی که پیش زمینه مطالعه در موضوع چپ‌گرایی در افغانستان دارند پیشنهاد می‌شود.
کتاب در 11 فصل نوشته شده است. یک فصل به مبانی اندیشه مارکسیسم ـ لنینیسم و 10 فصل دیگر به ترتیب به «بسترها و انواع چپ‌گرایی» «باورها و شعارها» «خط مشی» «استراتژی» «تاکتیک» «ساختار و سازمان» «نیروها و ابزارهای پویش قدرت» «روابط و سیاست خارجی» «چالش‌ها» و فصل آخر «به عوامل شکست چپ‌گرای در افغانستان» پرداخته است.
طراحی جلد خوب و متناسب با موضوع کتاب است. قلم استفاده شده در کتاب بسیار کوچک و نزدیک بودن خطوط و چسبیدگی کلمات خوانش کتاب را سخت کرده و خواننده را زودتر از حد معمول خسته می‌کند.
از محسنات کتاب آشنایی مخاطب با منابع مهم و آرا صاحب‌نظران داخلی و خارجی است که می‌تواند برای پژوهشگران در حوزه تاریخ سیاسی معاصر مفید و راهگشا باشد.
