تحلیل مسائل روزشبه قاره و افغانستانکشور شناخت

تحلیلی بر کابینه دولت موقت طالبان، ایران نباید این دولت را به رسمیت بشناسد!

نرگس حجتی – بعد از تحولات سریع افغانستان و تغییر معادله جنگ پنجشیر طالبان کابینه خود را اعلام کرد. اما بلافاصله بعد از اعلام کابینه تظاهراتی در شهرهای مختلف برپا شد. در مصاحبه با آقای پیرمحمد ملازهی کارشناس مسائل شبه قاره ابعاد کابینه اعلامی طالبان مورد بررسی قرار گرفته است.

طالبان بالاخره کابینه خود را اعلام کرد اما پسوند موقت را به این کابینه چسبانده است، منظور و هدف از این کابینه موقت چیست و بناست تا چه زمانی بر سر کار باشد؟

بر سر کابینه بین شبکه حقانی و شورای کویته اختلاف افتاده بود، شبکه حقانی معتقد بود که باید امارت اسلامی تمام و کمال و بدون توجه به نگرش دیگران اعلام شود و شورای کویته معتقد است که الان شرایط مساعد اعلام امارت اسلامی نیست و فعلا باید دولتی سر کار بیاید تا شرایط مساعد شود. درواقع از دید شورای کویته فعلا افغانستان نیازمند شناسایی منطقه ای و بین المللی است و اگر الان امارت اسلامی اعلام شود ممکن است کشورهای دیگر دچار تردید شود. به خصوص از حیث مالی بحث شناسایی و به رسمیت شناخته شدن طالبان اهمیت دارد و الان حساب های مالی افغانستان مسدود شده است که یا باید این موارد اصلاح و بازسازی شود یا منابع جدیدی مثل چین در این مورد به کمک افغانستان بیاید. به هر حال شورای کویته کمی ملایمتر پیش می رفت و شبکه حقانی هم سرسختانه بر سر موضع خود ایستاده بود تا اینکه ژنرال فیض حمید رئیس آی اس آی پاکستان برای حل این اختلاف و مساله پنجشیر وارد افغانستان شد. درواقع با استقامت پنجشیر مقاومت در حال شکل‌گیری بود و به زعم آی اس آی باید زودتر سرکوب میشد برای همین بعد از شکست طالبان در پنجشیر پاکستان وارد عمل شد و پهپادهای خود را به این منطقه گسیل داشت تا معادلات جنگ در این منطقه تغییر کرد. علت دوم حضور این ژنرال پاکستانی هم پایان دادن به اختلافات تشکیل کابینه بود که خروجی آن دولت موقت بود. دولت موقت درواقع سازشی است بین شبکه حقانی و شورای کویته و هنوز امارت اسلامی به معنای واقعی اعلام نشده است ولی زمینه ساز آن است که دولت بعدی مدل کامل امارتی باشد. پس میتوان گفت که کابینه فعلی نوعی مدل آزمایشی است که آیا مورد حمایت و پذیرش کشورهای منطقه قرار میگیرد که به سازش بین المللی طالبان منجر شود یا خیر. مسئولیت ها هم فعلا به صورت سرپرستی تعیین شده است. مدت زمان فعالیت این کابینه هم مشخص نیست و بسته به آن است که پاکستان بتواند دنیا را قانع کند که این ترکیب را به رسمیت بشناسد که در آن صورت همین ترکیب از حالت موقت خارج میشود و دولت کامل خواهد شد. اگر هم نشود باید برنامه دیگری تدارک ببینند به نحوی که هم مورد تایید دنیا باشند و هم اقتصادشان را تامین کنند تا آن زمان این دولت ادامه پیدا خواهد کرد اگرچه شکل نهایی امارت اسلامی این نیست.

آیا درباره پذیرش داخلی نگرانی ندارند، چون بلافاصله بعد از اعلام کابینه در کابل و چند شهر دیگر شاهد تظاهرات اعتراض آمیز بودیم، اما اینکه این اعتراض ها به طالبان است یا کابینه جای سوال است(بخصوص در مورد راهپیمایی زنان در کابل) چون بعد از اعلام کابینه اعتراضات شکل گرفت؟

طالبان اعلام کرده بود که دولت همه شمول را تشکیل خواهد داد به این معنی که همه گروه‌های قومی و مذهبی را در آن راه بدهند و حتی نهادهای مدنی و سیاسی که در طول أین سالها شکل گرفته بود بنا بود که در دولت حضور داشته باشند اما این اتفاق نیفتاد. بلکه برعکس انحصار قدرت در دست پشتون ها ایجاد شد. یعنی تمام سرپرستان انتخاب شده پشتون هستند بعلاوه اینکه وجه غالب را هم شبکه حقانی به دست آورد چون شبکه حقانی نیروهای نظامی را در دست دارد و از همین رو درصدد به دست گرفتن ارتش و بازسازی نیروهای امنیتی به نفع خود هستند. به نوعی شورای کویته در حاشیه قرار گرفته است. حتی درصدد هستند مولوی عبدالحکیم را به عنوان رهبر جایگزین آیت الله آخوند رهبر فعلی کنند که از شورای کویته است. واقعیت آن است که قدرت به دست پاکستانی‌ها و شبکه حقانی افتاده است و چون باقی قومیتها در این بین جایی ندارند خطر جنگ داخلی وجود دارد. یعنی با این وضعیت به مقاومت پنجشیر خواهند پیوست که این امر در قالب های مختلف اتفاق خواهد افتاد از جمله تظاهرات و حتی جنگ مسلحانه! طالب از قدرت مسلطی که دارد کوتاه نخواهد آمد و قدرت هم به دست نظامیان افتاده است همانطور که امروز دیدید هرگونه تظاهراتی را هم با خشونت سرکوب میکنند و چون خود را قدرت برتر میدانند باور دارند که هرنوع جنگ مسلحانه ای را هم شکست خواهند داد. پس با این تفکر و اینکه پاکستان را هم پشت خود دارند حرکت می‌کنند و نگرانی از عدم پذیرش داخلی ندارند.

دولت موقت درواقع سازشی است بین شبکه حقانی و شورای کویته و هنوز امارت اسلامی به معنای واقعی اعلام نشده است ولی زمینه ساز آن است که دولت بعدی مدل کامل امارتی باشد. پس میتوان گفت که کابینه فعلی نوعی مدل آزمایشی است که آیا مورد حمایت و پذیرش کشورهای منطقه قرار میگیرد که به سازش بین المللی طالبان منجر شود یا خیر

پس با این توصیفات و با این کابینه اعلامی می‌توانیم بگوییم افغانستان در حال تبدیل شدن به مستعمره پاکستان است؟

تبدیل شده است! پاکستانی‌ها افغانستان را بلعیده اند. حتی من معتقدم اگر اوضاع تثبیت شود و به جنگ داخلی کشیده نشود که تجزیه افغانستان را در پی دارد، دیگر افغانستان مرزهای پیشین خود را نخواهد داشت! یعنی دو کشور را ادغام و کنفدرالی خواهند کرد. الان صراحتا این موضوع را اعلام نمی کنند اما واقعیت آن است که قبلا یک بار با حکمتیار در این مورد توافق کردند و اخبارش هم اعلام شد. آنها به دنبال کنفدرالی هستند که از افغانستان و پاکستان تشکیل شده باشد. چینی‌ها هم اینها را امیدوار کرده اند که افغانستان را در سی پک بگنجانند و در معاهده ۲۵ ساله چین و ایران بناست که این دو کشور را یک کشور بدانند و چینی ها پروژه یک کمربند و یک جاده را از این کانال عملیاتی کنند و آمریکایی ها را کامل از منطقه اخراج کنند. اینکه این برنامه اتفاق بیفتد یا نه الان مطرح نیست اما مساله این است که جنگ چین و آمریکا هم در اوضاع موثر است. واینکه چینیها قول مساعدت در بخش مالی داده اند در این چارچوب است. سه هزار میلیارد دلار ذخایر در افغانستان خوابیده است با این قرارداد این ثروت در اختیار پاکستان و چین قرار خواهد گرفت. اگر پاکستان بتواند افغانستان را از طریق طالبان در سی پک بگنجاند مشکلاتشان به لحاظ مالی و نظامی و سیاسی حل خواهد شد. به این ترتیب یا افغانستان کاملا شرقی و در اختیار چین قرار خواهد گرفت و یا آمریکا مذاکرات دوحه را عملیاتی و چین را اخراج خواهد کرد. این احتمالات هست و روشن نیست که واقعا چه اتفاقی خواهد افتاد. اما تا اینجای قضیه این است که انحصار قدرت اتفاق افتاده است.

پس عملا صحبت از شیعیان در کابینه هم بی معنی است؟

نه تنها شیعیان بلکه هیچ قومیتی اعم از تاجیک و ازبک غیره هیچ جایگاهی در کابینه ندارند و نخواهند داشت.

کلا بازخوردهای گروه‌های مختلف به اعلام کابینه چگونه بوده است؟

آقای عطا محمد نور و آقای ربانی موضع گرفتند که همگی از شاخه جمعیت اسلامی هستند و تا کنون فقط اینها اعلام موضع کرده اند و من فکر میکنم اینها حتما به سمت احمد مسعود خواهند رفت چون تلاشهایشان برای مذاکره به جایی نرسیده است. حداقلش این بود که از هریک از اقوام یک نفر را راه می دادند ولی راه ندادند. تازه این ملایم‌ترین کابینه است و هنوز امارت اسلامی کامل اعلام نشده است در کابینه بعدی که اصلا کسی را راه نخواهند داد. الان از بین ۵۴ قومیت یک قومیت و یک تفکر کل حکومت را در دست گرفته است و باقی را حذف کرده اند. این است که خطرناک است و ممکن است آنها مقاومت کنند، دست به سلاح ببرند و جنگ داخلی در بگیرد. جنگ داخلی هم دربگیرد محدود به افغانستان نخواهد بود و کشورهای منطقه هم هر کدام به نوعی در جنگ نیابتی شرکت میکنند و از دو گروه هر کشور به یکی گرایش پیدا کند و از یکی حمایت کند که در این صورت همانطور که آقای پوتین چند روز پیش اعلام کرد، افغانستان تجزیه خواهد شد. شاید آقای پوتین اطلاعاتی دارد که دیگران ندارند. حتی ممکن است روس‌ها و امریکایی‌ها پشت پرده در حال معامله باشند.

کشور تاجیکستان هم به عنوان همسایه افغانستان بعد از اعلام کابینه طالبان در مرز خود با این کشور رژه نظامی داشت این را چگونه تحلیل می‌کنید؟

تاجیکستان فعلا غیرمستقیم و از طریق تاجیک‌های افغان‌تبار سعی در نقش‌آفرینی در معادلات افغانستان را دارد. زمانی که قرارداد مرزی بین امیرعبدالرحمن خان و امپراطوری روسیه امضاء شد، افغانستان بخشی از خاک خود را از دست داد که امروز در خاک تاجیکستان قرار دارد. اما ساکنان این منطقه هنوز تبار افغانی خود را حفظ کرده‌اند و همین‌ها از احمد مسعود حمایت کرده‌اند. حتی مواد غذایی و برخی امکانات را با هواپیماهای کوچک به منطقه پنجشیر می‌فرستادند. مسلما این حرکت بدون هماهنگی دولت تاجیکستان امکان ندارد و حتما دولت پشت این قضیه است. پس تاجیکستان به هر طریق از پنجشیر حمایت خواهد کرد اگرچه الان هم  غیر مستقیم حمایت می‌کند. اینکه گفته می‌شود امرالله صالح به تاجیکستان رفته است علیرغم تکذیب خودش اما واقعیت دارد و برای شرح اوضاع رفته است که اگر حمایت نشویم از بین خواهیم رفت و بعد هم نوبت شماست. پس هم تاجیکستان و هم ازبکستان و حتی روس‌ها هم احساس خطر کرده‌اند. ولی احتمالا برنامه روس‌ها این است که شرایط به سمت جنگ داخلی برود و افغانستان تجزیه شود. حداقل مزیت این حالت برای روس‌ها این است که اگر یک خراسانی در شمال و غرب افغانستان و بین فارس و ترک زبانان ایجاد شود، یک منطقه حایل بین روس و اهل سنت رادیکال افغانستان ایجاد می‌شود. اینکه حرف از تجزیه است احتمالا روی مسائل کلان‌تری از جمله خاورمیانه، سوریه، لبنان، یمن، کریمه و قفقاز شمالی رایزنی می‌کنند و ممکن است همه اینها را در یک پک با آمریکایی‌ها حل و فصل کنند. حداقل این است که زمینه برای این معاملات فراهم شده است. اگر امریکا، اکراین را جزء منطقه روسیه به رسمیت بشناسد و بپذیرد که ماجرای کریمه به پایان رسیده و به روسیه تعلق دارد، روس‌ها سر افغانستان و خاورمیانه معامله خواهند کرد.

حداقلش این بود که از هریک از اقوام یک نفر را راه می دادند ولی راه ندادند. تازه این ملایم‌ترین کابینه است و هنوز امارت اسلامی کامل اعلام نشده است در کابینه بعدی که اصلا کسی را راه نخواهند داد. الان از بین ۵۴ قومیت یک قومیت و یک تفکر کل حکومت را در دست گرفته است و باقی را حذف کرده اند. این است که خطرناک است و ممکن است آنها مقاومت کنند، دست به سلاح ببرند و جنگ داخلی در بگیرد.

آیا کشورهای دیگر هم به کابینه اعلام شده واکنشی داشته‌اند؟

فقط اردوغان یک حرفی زده است که البته خیلی دوپهلو است و نمی‌توان تشخیص داد که دقیقا منظور از این حرف چیست و به کدام سمت تمایل دارد. در هر صورت ترک‌ها حضور موثری دارند و در حال حاضر ترکیه نماینده ناتو و آمریکا در افغانستان است. و الان فقط ترکیه و قطر تمام عیار در کنار طالبان ایستاده‌اند.

طبق برخی از اخبار ظاهرا ترکیه از مقاومت پنجشیر هم حمایت کرده است و ظاهرا این دوپهلو بودن ترکیه هم در حرف است و هم در عمل؟

بله واقعا نمی‌توان فهمید ترکیه چه برنامه‌ای در سر دارد. ولی تردیدی نیست که ترک‌ها برای آینده افغانستان برنامه دارند و برای هر حالت جریانات طرحی دارند و مثل دیگران نیستند. بر اساس نگاه پان‌ترکیسیم آقای اردوغان که خود را نماینده ترک‌های دنیا می‌داند و نئوعثمان‌گرایی که در ذهن دارد به ترک‌تباران افغانستان توجه خاصی دارد. اما اینکه چه تصمیمی بگیرند واقعا هنوز معلوم نیست یا معلوم نکرده‌اند.

به نظرتان جمهوری اسلامی در قبال این کابینه چه موضعی باید اتخاذ کند؟

نظر شخصی من این است که ایران اشتباه کرده است و باید اشتباه خود را اصلاح کند. رفتن به طرف طالبان اشتباه استراتژیک از طرف ایران و بازی در محور پاکستان بوده است. این باید اصلاح شود. نباید ایران طالبان و کابینه فعلی را به رسمیت بشناسد.

نمایش بیشتر

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا