معرفی کتاب «حکایت ملک خداداد»؛ کتابی برای شناخت واقعی از پاکستان

محمدجواد اصغری –  «محمد رضا کمیلی» مولف کتاب «حکایت ملک خداداد» و مسئول پایگاه فرهنگی پاکستان ایرانی ترین همسایه از فعالان رسانه ای در حوزه کشور پاکستان است. کتاب وی اولین اثر تمام رنگی برای معرفی کشور پاکستان تلقی می شود که با استقبال خوبی نیز همراه شده و «ذوالفقار عباس بخاری» معاون ویژه نخست وزیر پاکستان اقدام وی را تلاشی خوب برای گسترش روابط ایران و پاکستان دانسته است. به دلیل بازنمایی معوج رسانه‌ها از پاکستان و ذهنیت‌های غلطی که از این کشور در میان مردم ایران وجود دارد، مطالعه این کتاب میتواند تصویری واقعی‌تر از پاکستان را  بازنمایی کند. در ادامه مصاحبه تفصیلی شعوبا با محمدرضا کمیلی را مطالعه میکنید.

با توجه به اینکه شما کتاب حکایت ملک خداداد را درباره کشور جمهوری اسلامی پاکستان نوشته‌اید، ابتدا از پیشینه‌ی چاپ و نشر کتبی درباره‌ی شناخت کشور پاکستان به زبان فارسی و برای مردم ایران بگویید. و اینکه چه کتاب‌هایی در این حوزه چاپ و نشر شده است.

در طول 73 سالی که از عمر روابط ایران و پاکستان می گذرد کتابهای مختلفی با توجه به احساس نیاز و ضرورت از سوی مولفین شخصی و حقیقی تالیف شده است که البته تعداد آنها به هیچ وجه با سطح روابط ایران و پاکستان و اهمیت فراوان آن همخوانی ندارد. از سوی دیگر تالیفاتی که ما در دست داریم نگاهی عمیق به پاکستان ندارند و نتوانسته اند برای آشنا شدن مخاطب فارسی زبان با ظرفیت های فراوان فرهنگی، اعتقادی، تجاری و طبیعی پاکستان نقش موثری ایفا کنند.

برخی از کتاب ها در اصل پایان نامه طلاب و دانشجویانی هستند که غالب آن ها به جریان شناسی سیاسی و مذهبی در پاکستان پرداخته اند ولی این کتاب ها نیز به مساله نگاه محدود و منفی به مبتلا هستند. در این بین کتاب «حدیث سرو و نیلوفر» تالیف استاد حداد عادل اثری ارزنده برای معرفی ظرفیت زبان فارسی در شبه قاره و به خصوص کشور پاکستان است. جناب آقای دکتر بیات و دکتر کیومرثی کتاب آموزش زبان اردو برای فارسی زبانان را تالیف کرده اند که کتاب خوبی است. کتاب «روزنامه پاکستان» توسط انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده که یک سفرنامه مختصر به پاکستان است ولی به شخصه قلم و نوع نگاه نویسنده را چندان نمی پسندم. کتاب هایی چون جریان شناسی مذهبی در پاکستان و گسترش وهابیت در پاکستان و سند نیز تالیف شده اند که به جریان شناسی در پاکستان می پردازند.

مردم ایران از چه مداخل و منابعی کشور پاکستان را می‌شناسند و نتیجه‌ی این شناخت چیست؟

به طور کلی منبع شناخت مردم ایران از پاکستان را می توان دو چیز دانست. ابتدا رسانه هایی چون صدا و سیما و خبرگزاری ها که متاسفانه طی سالیان دراز به پوشش اخبار منفی پرداخته و دید نادرستی را در ذهن مخاطب ایرانی ایجاد کرده است.

و پس از آن رویت زائرین پاکستانی که سالانه ده ها هزار نفر از آنها به عزم زیارت عتبات عالیات راهی ایران می شوند و از آنجا که بخش قابل توجهی از آنها جزو قشر ضعیف جامعه هستند و وضعیت زیارت آنها نیز از سوی نهاد خاصی کنترل نمی شود، همواره باعث ایجاد چالش و مشکلات است.

نتیجه گیری کلی نیز این است که مردم ایران شناخت درست و صحیحی از کشور پاکستان و زیبایی های فراوان آن ندارند که اصلاح آن یکی از ضرورت های جدی به حساب می آید.

شناخت مردم پاکستان از ایران از چه منابع و مداخلی است و نتیجه‌ی شناخت آنان از جمهوری اسلامی ایران چیست؟

یکی از منابع مهم شناخت از ایران در پاکستان طلاب علوم دینی هستند که برای تبلیغ به کشورشان باز میگردند و از پیشرفت های انقلاب و ایران مردم را آگاه می کنند.

منبع مهم و دیگر همان زواری هستند که به وطن خود بر میگردند و خاطرات سفر خود چه مثبت و چه منفی برای اطرافیانشان روایت می کنند.

در پاکستان نیز رسانه ها در معرفی ایران چندان موفق عمل نکرده اند و دید عمومی نسبت به ایران اگرچه به نسبت بهتر است ولی جای کار دارد.

نباید فراموش کرد که بیشترین درصد نمایندگی های فرهنگی خارج از کشور ایران در خاک پاکستان مستقر شده و این مراکز نیز در معرفی ایران به مردم پاکستان نقش مهمی بر عهده دارند.

با این حال به شخصه به میزان آشنایی مردم پاکستان به خصوص اهل سنت این کشور که اکثریت جمعیت را تشکیل می دهند نمره قبولی نمی دهم.

چه انگیزه و نیرویی شما را به نوشتن این کتاب واداشت؟

با شروع فعالیت در حوزه پاکستان و به خصوص آغاز فعالیت مجازی برای معرفی ظرفیت های کشور پاکستان نبود یک منبع جامع و کامل با نگاهی مثبت و واقع گرایانه به پاکستان را حس کردم. سپس با مشورت تعدادی از دوستان دلسوز تالیف کتاب حکایت ملک خداداد را آغاز کردم. آنگونه که استاد ارجمند آقای دکتر بیات استاد دانشگاه تهران در تقریظ خود عنوان کرده اند این کتاب نقطه آغاز فعالیت های مکتوبی است که برای معرفی درست کشور پاکستان به مردم فارسی زبان صورت گرفته است. تالیف این کتاب بیش از 3 سال زمان برد ولی نتیجه کار برای ما رضایت بخش بوده است.

 کتاب شما به طور کلی از چه بخش‌ها و فصل‌هایی تشکیل شده است؟ مختصرا هر بخش را توضیح بدهید.

در کتاب حکایت ملک خداداد سعی شده است معرفی کشور پاکستان از تاریخ پر افتخار جریان بیداری اسلامی مسلمانان شبه قاره که با هدایت اقبال لاهوری و محمد علی جناح به استقلال کشور پاکستان منجر شد آغاز شود. در ادامه نگاهی به آرایش سیاسی پاکستان و ارتش این کشور آورده شده است. معرفی رسانه های مهم و جریان ساز پاکستان فصل بعدی کتاب است.

در فصل پنجم به زندگی برخی بزرگان پاکستان پرداخته شده است. فصل ششم به معرفی سمبل های ملی پاکستان می پردازد. فصل هفتم به سیری در تاریخ و فرهنگ ایالت ها و اقوام مختلف پاکستان می پردازد.

دست آورد های علمی و صنعتی و همچنین دست آوردهای نظامی پاکستان فصل های هشتم و نهم کتاب را شکل می دهند. معرفی مراکز علمی پاکستان و بررسی سیر روابط ایران و پاکستان عنوان دو فصل دیگر کتاب است و سرانجام به مهم ترین بخش کتاب یعنی سیر خیالی از شمال تا جنوب پاکستان می رسیم که حدود نیمی از کتاب را به خود اختصاص داده است.

 چالش‌های اصلی تاریخی که در فصل اول به آن‌ها پرداختید چه بوده است؟

پاکستان اولین بیداری اسلامی موفق جهان است که منجر به تشکیل یک کشور شده است. در این مسیر هزاران انسان جان خود را از دست دادند و مسلمانان شبه قاره ده ها سال به تلاش پرداختند تا بتوانند مرزهای این کشور پرافتخار را ترسیم کنند. فشارهای انگلیس و همدستان منطقه ای آنها و سختی های مسیر استقلال مهم ترین چالش هایی است که در فصل اول کتاب به آنها اشاره شده است.

 چالش‌های اصلی فرهنگی که در کتاب به آن‌ها پرداختید چه بوده است؟

از آنجا که مخاطب این کتاب مردم ایران زمین هستند مهم ترین مساله فرهنگی که در تمام واژگان کتاب تلاش شده به آن پرداخته شده و گره های کور آن باز شود حل مساله عدم شناخت درستی است که نسبت به پاکستان وجود دارد. استفاده از تصاویر و تمام رنگی منتشر شدن کتاب نیز از دیگر ابزارهای کمکی برای حل این مساله بود.

به نظر خودتان مهم‌ترین بخش کتاب چه فصلی است؟ چرا؟

بدون شک آخرین فصل کتاب یعنی معرفی ظرفیت های گردشگری طبیعی، تاریخی و اقتصادی پاکستان انگیزه اصلی تالیف کتاب و مهم ترین بخش آن است که باعث تغییر نگاه مخاطب نسبت به پاکستانی می شود که رسانه ها آن را معرفی کرده اند. این بخش را مهم ترین قسمت کتاب می دانم و امیدوارم مخاطبان نیز با مطالعه آن با ما هم نظر شوند.

نگارش این کتاب چه مدتی زمان برده است و حین نگارش، با چه گروه‌هایی همکاری صورت پذیرفته است؟

نگارش کتاب به دلیل عدم وجود منابع موثق و خوب با سختی های بسیاری همراه بود و باعث شد برای جمع آوری مستندات لازم دو بار به پاکستان سفر کنم. ادب حکم می کند از جناب آقای «چوهدری علی اکبر» معاون سازمان گردشگری پاکستان که زحمات زیادی را برای آماده کردن منابع کتاب متحمل شدند قدردانی به عمل آورم. نگارش متن کتاب حدود 2 سال زمان برد. ابتدا کتاب شکلی داستان گونه داشت که پس از پایان نگارش با مشورت اساتیدی چون آقای انوری بخش داستانی آن را حذف کردیم.

صفحه آرایی و نهایی شدن طرح جلد کتاب نیز به دلیل وسواس شدیدی که نسبت به کیفیت کار داشتیم حدود یک سال تمام زمان برد و کتاب پس از 3 سال از آغاز زمان تالیف آن به چاپ رسید.

چرا باید مردم کتاب شما را بخوانند؟

این سوال به همان اندازه که ساده است سخت هم هست. مردم باید از ظرفیت های عظیم موجود میان ایران و پاکستان مطلع شوند. دید درستی نسبت به همسایه شرقی خود به دست آورند و مانع به نتیجه رسیدن نقشه شوم دشمنان شوند. به همین دلیل خواندن و مطالعه کتاب حکایت ملک خداداد به آنها کمک می کند.

در پایان اگر نکته‌ای راجع به کتاب گفته نشده است، بیان بفرمایید.

کتاب حکایت ملک خداداد با دیدی فرهنگی و اعتقادی تالیف شده و به بازار رسیده است. حتی در قیمت گذاری کتاب نیز تلاش کردیم سود خود را به حداقل برسانیم و مبلغ کارشناسی شده کتاب را که 150 هزار تومان بود ابتدا به 110 هزار تومان کاهش دادیم و سپس عنوان کردیم که به منظور گسترش فعالیت های فرهنگی فروش بیش از 85 هزار تومان مجاز نیست.

امیدوارم که مردم و به خصوص فعالان حوزه بین الملل نیز این ضرورت را درک کرده و با مطالعه این کتاب اطلاعات خود را نسبت به کشور پاکستان افزایش دهند.