نتایج تحقیقات موسسه پیو: عامل محدودیت‌های آموزشی زنان مسلمان اقتصادی است نه مذهبی

علیرضا صالحی

یکی از تصورات عمومی و رسانه ای رایج این است که رویکردها و رویه‌های دینی در جوامع اسلامی در قبال مسئله «آموزش و تحصیل زنان» باعث شده تا زنان جوان بسیاری دچار محرومیت تحصیلی شوند. برای نمونه می‌توان به فعالیتهای ضد آموزشی «بوکوحرام» در نیجریه و عملکرد «طالبان» نسبت به «ملاله یوسف‌زی» در پاکستان اشاره کرد. اما امروزه اوضاع فرق کرده است. اگرچه در گذشته وضعیت آموزشی زنان مسلمان نسبت به زنان دیگر ادیان (غیر از هندوها) ضعیف بوده است اما امروزه این نسبت به نفع زنان مسلمان تغییر کرده است.

طبق بررسی های جدید موسسه تحقیقاتی پیو مهمترین عامل تعیین‌کننده در سرنوشت تحصیلات زنان یک کشور، ثروت ملی آن کشور است، نه قوانین و فرهنگ آن. از جمله کشورهایی که  بوسیله اقتصاد نفتی توانسته اند جهش قابل توجهی در زمینه آموزش زنان صورت بدهند، کشورهای خلیج فارس هستند.

برای نمونه دو کشور در کشور عربستان نرخ «میانگین سالهای تحصیل زنانی» که متولد سالهای 1976 تا 1985 هستند، فرق چندانی با نرخ مردان ندارد. این آمار برای زنان 11.5 سال است و برای مردان 11.8. در حالیکه همین نرخ برای زنان متولد سالهای 1935-1955 تنها 2 سال است. این آمارها نشان می دهد میزان جهش آموزشی بین نسل قدیم و جدید در میان زنان عربستانی بسیار چشمگیر بوده است.

در مقابل، کشور مالی که جمعیت قابل توجهی مسلمان دارد و اقتصاد آن ضعیف است، نرخ میانگین سالهای تحصیل زنان آن 1.4 سال است. همچنین این نرخ برای مردان 2.7 است. این اعداد مربوط به متولدین نسلهای جدید است که شامل متولدین سالهای 1976 تا 1985 است. همچنین نرخ تحصیلی زنان نسل قبل یعنی متولدین سالهای 1935-1955 عدد 0.5 سال است. عدم رشد اقتصادی در مالی، سبب عدم رشد تحصیلی زنان نیز شده است.

در این نمودار سرانه تولید ناخالص داخلی کشورها در نسبت با میانگین سالهای تحصیلی زنان در آنها نشان داده شده است. رشد آموزشی کشورهای خلیج فارس که دارای اقتصاد نفتی قوی هستند، به خوبی قابل مشاهده است. از طرف دیگر باید گفت کشورهایی در پایین نمودار قرار می گیرند که به لحاظ اقتصادی شدیدا ضعیف هستند.

در این تحقیق به عمل آمده، عوامل دیگری همچون تبعیض های جنسیتی موجود در قوانین کشور و تنوعات و تکثرات جمعیت های مسلمان هر کشور نیز مدنظر بوده است. اما هیچ عاملی به اندازه اقتصاد روی مسئله تحصیل زنان تاثیر گذار نبوده است.