نگاهی به وضعیت یهودیان افراطی اسرائیل؛ افزایش جمعیت یهودیان ارتدوکس

مهدی صالحی

حریدی ها طیفی تندرو از یهودیان هستند که عقاید خاص و ویژگی دارند. یکی از ویژگی‌های بارز آنان که موجب انقطاع آنان از جامعه می‌شود؛ تحصیل در مدارس ویژه و مذهبی است. این مدارس به تحصیل تلمود، تورات و آئین‌های یهودی می‌پردازند و برخی دروس مدرن نقش کمرنگی در آن دارد. احزاب شاس و یهود تورات از احزاب حریدی حاضر در ائتلاف کابینه تندرو نتانیاهو هستند.

«موسسه دموکراسی اسرائیل» در سال ۲۰۱۹ گزارشی آماری از یهودیان حریدی منتشر کرد که علاوه بر ارائه تصویر مختصری از جامعه یهودیان حریدی اسرائیل، به تجزیه‌ و تحلیل گرایش‌هایی پرداخته است که این جامعه را در دهه‌های اخیر برای ما ترسیم می‌کند، گرایش هایی در حوزه‌های جمعیت شناسی، تحصیلات، اشتغال و شیوه زندگی. دکتر «گیلاد ملاک» و دکتر «لی کاهنر» تصویر پیچیده‌ای از وضعیت کنونی جامعه حریدی را در این گزارش ارائه می‌دهند. به گفته آن‌ها: «ما شاهد تلفیق و ادغام اعضای یهودیان حریدی با غالب جامعه اسرائیل هستیم که بازتاب این مساله در اشتغال زنان برای افزایش درآمد خانواده و تقلید از شیوه زندگی طبقه متوسط جامعه دیده می‌شود. در عین حال روند ادغام مردان جامعه یهودیان حریدی در چارچوب تحصیلات عالی و نیروی کار، به صورت قابل توجهی کند می‌باشد که گویا فقدان انگیزه‌های اقتصادی دلیل این مطلب می‌باشد.»

بر اساس این گزارش آمار اشتغال در بین مردان حریدی در سال ۲۰۱۵ میلادی ۵۲٪ بوده که این رقم در سال ۲۰۱۸ به  ۵۱٪ کاهش یافته اما اشتغال زنان حریدی در سال ۲۰۱۵ میلادی ۷۱٪ بوده که در سال ۲۰۱۸ این رقم به ۷۶٪ رسیده و به همین ترتیب اگرچه تحصیلات عالی یهودیان حریدی در دهه اخیر افزایش یافته و به  ۱۲.۵٪ در جامعه اسرائیل رسیده اما در دو سال اخیر این رقم کاهش یافته و تنها ۹٪ مردان حریدی و همچنین ۱۲٪  زنان حریدی در موسسات آموزش عالی تحصیل کرده‌اند.

در عوض درآمد یهودیان حریدی که ۱۲ درصد جامعه اسرائیل را تشکیل می‌دهند ۱۰ درصد افزایش یافته در حالی که درآمد دیگر یهودیان جامعه اسرائیل در همان زمان تنها ۵ درصد افزایش داشته است. در مساله استفاده از فناوری نیز آمار‌ها نشان می‌دهد که ۴۹٪ بزرگسالان جامعه حریدی از اینترنت استفاده می‌کنند که در سال ۲۰۰۸ این رقم تنها ۲۸٪ بوده است. همچنین در سال ۲۰۱۳ تنها ۱۲ درصد یهودیان حریدی مسافرت خارج از کشور داشتند که در حال حاضر این رقم به ۱۷ درصد رسیده است.

یافته‌های مهم

توقف حضور مردان حریدی در جامعه به عنوان نیروی کار: بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۸ ، حضور مردان حریدی به عنوان نیروی کار دچار رکود شد اما وضعیت زنان حریدی بر‌خلاف مردان بود. حضور زنان از ۷۱ درصد در سال ۲۰۱۵ به ۷۶ درصد در سال ۲۰۱۸ رسید که باعث شد اختلاف حضور زنان حریدی و دیگر زنان یهودی به حداقل برسد.

متوسط درآمد یک خانواده حریدی کمتر از دیگر یهودیان اسرائیل است به طوری که ۵۵٪ کودکان حریدی زیر خط فقر هستند و در مقابل تنها ۹٪ کودکان غیر حریدی زیر خط فقر می‌باشند. یکی دیگر از تفاوت‌های بین این کودکان مساله تغذیه ناسالم است به طوری که ۲۶٪ کودکان حریدی از تغذیه ناسالم رنج می‌برند در حالی که در میان کودکان یهودی غیر حریدی این رقم تنها ۱۴٪ است.

این اختلافات عمدتا به دلیل جمعیت زیاد کودکان حریدی و اشتغال کم و درآمد پایین والدین آن‌ها می‌باشد. با این وجود ما شاهد کاهش تدریجی فقر در بین خانواده‌های حریدی هستیم و این امر عمدتا به دلیل افزایش زنان شاغل و  کمک‌هزینه‌های اشتغال می‌باشد.

رشد جمعیت دانشجویان روزانه (یشیوا) و شبانه‌روزی (کولل): در سال ۲۰۱۸ در حدود ۱۳۴ هزار حریدی در مدارس یشیوا و و کولل مشغول به تحصیل بودند. بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۸ تعداد دانشجویان مدارس کولل افزایش ۳۰ درصدی داشت که تعداد آن‌ها از ۶۶ هزار نفر در سال ۲۰۱۴ به ۸۶ هزار نفر در سال ۲۰۱۸ رسید. دانشجویان مدارس یشیوا نیز بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ افزایش ۲۱ درصدی داشته که عمدتا علت رشد این شاخص، کمک‌هزینه‌های تحصیلی می‌باشد.

دانش‌آموزان مدارس یشیوا و کولل از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۸

نقشه جمعیتی: امروزه جمعیت یهودیان حریدی ۱ میلیون و ۱۲۵ هزار نفر می‌باشد که ۱۲٪ جمعیت اسرائیل را تشکیل می‌دهند. آن‌ها معمولا در سنین پایین ازدواج کرده و خانواده‌های پرجمعیتی دارند. بنابراین درحالی که جمعیت اسرائیل و کشور‌های توسعه یافته رو به پیری می‌رود، جامعه حریدی‌های اسرائیل بسیار جوان می‌باشند زیرا نیمی از جمعیت آن‌ها زیر ۱۸ سال هستند و چنان‌چه وضعیت به همین ترتیب باشد، هر ۱۶ سال جمعیت آن‌ها دو برابر خواهد شد.

یهودیان حریدی و آموزش عالی: در سال تحصیلی ۲۰۱۸-۲۰۱۹ در حدود ۱۲ هزار حریدی در سطوح عالی آموزشی تحصیل کرده‌اند که نزدیک به ۳.۸ ٪ جمعیت محصلین اسرائیل را تشکیل می‌دهد. در حدود ۷۰٪ محصلین حریدی ( ۸۴۰۰) را زنان تشکیل می‌دهند. در دو سال گذشته ۹٪ از مردان و ۱۲٪ از زنان حریدی در موسسات آموزش عالی تحصیل کرده اند.

رشته‌های تحصیلی: تعداد دانشجویان حریدی که در رشته‌هایی مانند آموزش حرفه‌های بهیاری و پزشکی و مدیریت تجاری تحصیل می‌کنند از دیگر یهودیان محصل بیشتر است. این مساله نشان‌ می‌دهد که حریدی‌ها تمایل دارند تا در رشته‌های عملی و کاربردی تحصیل کنند تا بتوانند مشاغل مناسبی به دست آورند، به خصوص در جامعه خودشان. اما از طرف دیگر رشته‌های مهندسی کمتر مورد استقبال مردان حریدی قرار می‌گیرد زیرا پیش‌نیاز‌های ضروری مهندسی را آموزش ندیده‌اند.

کمرنگ شدن فاصله سطح زندگی: رشد میزان حریدی‌های شاغل و همچنین افزایش درآمد آن‌ها تاثیر مثبتی بر سطوح زندگی ایشان داشته است. در سال ۲۰۰۳ تعداد خانواده‌هایی که دارای وسیله نقلیه بودند ۳۱٪ بوده که در سال ۲۰۱۸ به ۴۴٪ رسیده است. همچنین طبق این گزارش در حدود نیمی از حریدی‌ها از اینترنت و ۶۰٪ آن‌ها از رایانه استفاده می‌کنند.

مسافرت به خارج از کشور: گزارش ها نشان می‌دهد در سال ۲۰۱۴ در حدود ۱۲٪ از حریدی‌ها تعطیلات خود را در خارج از کشور گذرانده‌اند که این رقم در سال ۲۰۱۸ افزایش یافته و به ۱۷٪ رسید. عواملی همچون تسهیلات برای مسافرت‌های هوایی، افزایش درآمد و همچنین آشنایی بیشتر حریدی‌ها با مفهوم اوقات فراغت در رشد مسافرت‌های خارجی آن‌ها تاثیرگذار بوده است.

گواهی‌نامه رانندگی: در سال ۲۰۱۸ حریدی‌های بالای ۲۰ سالی که گواهی‌نامه رانندگی داشته‌اند ۴۶٪ بوده و در بین دیگر یهودیان ساکن اسرائیل این رقم ۸۱٪ می‌باشد که نشان از اختلاف فاحش بین حریدی‌ها و غیر حریدی‌ها مخصوصا در بین زنان می‌باشد. تنها ۳۲٪ زنان حریدی گواهی‌نامه دارند که در مقایسه با ۷۴٪ زنان غیر حریدی رقم کمی است اما به صورت کلی نسبت به سال‌های قبل تعداد زنان حریدی که گواهی‌نامه گرفته‌اند بیشتر شده است که این وضعیت را مدیون بهبود وضعیت زنان در جوامع حریدی همچون افزایش زنان شاغل و محصل و همچنین نفوذ  گفتمان امروزی در برخی گروه های حریدی می‌باشند.

استفاده از اینترنت: در بین سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ در حدود ۵۰٪ حریدی‌های بالای ۲۰ سال و ۸۰٪ دیگر یهودیان اسرائیل از رایانه استفاده کرده اند. در همین سال میزان استفاده از اینترنت در بین حریدی‌های بالای ۲۰‌ سال ۴۹٪ بوده که نسبت به سال ۲۰۰۸ افزایش چشمگیری داشته که نشان از نفوذ عمیق فناوری در جوامع حریدی است.

زنان حریدی

در زمینه اشتغال زنان حریدی بیشتر به دیگر زنان یهودی شبیه هستند تا به مردان حریدی؛ چنان‌چه کارمزد را ساعتی محاسبه کنیم، نسبت دستمزد مردان حریدی به مردان غیر‌ حریدی ۶۸٪ می‌باشد در صورتی که نسبت زنان حریدی به زنان غیرحریدی برابر و حتی نسبت به کل زنان اعم از یهودی و عرب اندکی بیشتر می‌باشد. در حالی که درصد زنان حریدی که ترفیع شغلی گرفته‌اند (۳۱٪) اندکی کمتر از دیگر زنان یهودی است (۴۰٪)، اختلافی که مردان حریدی (۳۲٪) با دیگر مردان یهودی (۴۷٪) در ترفیع شغلی دارند بسیار فاحش می‌باشد.

زنان حریدی بیشتر کار می‌کنند اما دستمزد کمتری دارند. همان‌طور که پیش از این اشاره شد در بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۸ میزان حضور مردان حریدی به عنوان نیروی کار دچار رکود شد. در حدود ۵۱٪ مردان حریدی شاغل هستند که در بین مردان غیرحریدی این رقم ۸۷٪ می‌باشد. با این حال بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ دستمزد مردان حریدی ۱۱٪ درصد افزایش داشته که در بین دیگر یهودیان این رقم ۸٪ می‌باشد.

وضعیت در بین زنان حریدی متفاوت است. در سال ۲۰۱۵ در حدود ۷۱٪ زنان حریدی شاغل بودند که در سال ۲۰۱۹ این رقم افزایش یافته و به ۷۶٪ رسیده است. میزان زنان شاغل غیر حریدی نیز ۸۳٪ است که نشان می‌دهد اختلاف بین زنان حریدی و دیگر زنان یهودی در این زمینه نسبتا اندک می‌باشد.

مردان حریدی نسبت به دیگر مردان یهودی درآمد کمتری دارند. درسال ۲۰۱۷ متوسط درآمد ماهیانه مردان حریدی به نسبت دیگر مردان یهودی ۶۲٪ بوده در حالی متوسط درآمد زنان حریدی نسبت به دیگر زنان یهودی ۸۲٪ بوده است. بین سال های ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۷ متوسط درآمد مردان حریدی تنها ۵٪ افزایش داشت در صورتی که برای زنان حریدی این رقم ۳۰٪ گزارش شده است.

دستمزد پایین زنان حریدی در درجه اول به علت پاره‌وقت بودن کار آن‌ها می‌باشد به این معنی که درصد ساعت‌های کاری زنان حریدی نسبت به دیگر زنان یهودی ۷۹٪ است. به عبارت دقیق‌تر در سال ۲۰۱۷ متوسط ساعت کاری زنان حریدی ۲۸ ساعت در ماه بوده اما دیگر زنان یهودی در ماه ۳۶ ساعت کار می‌کرده‌اند. با این حال درآمدی که زنان حریدی در سال ۲۰۱۷ به‌دست آوردند تنها اندکی کمتر از دیگر زنان غیر حریدی بوده که این مساله نشان‌گر این است که زنان حریدی مهارت‌های بالاتری نسبت به دیگر زنان یهودی دارند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که مردان حریدی نسبت به دیگر مردان یهودی ارتقا شغلی کمتری داشته و مردان غیرحریدی مسئولیت‌های مهم شغلی بیشتری به دست آورده‌اند اما در طرف دیگر میزان ارتقای شغلی زنان حریدی و غیرحریدی نزدیک به هم بوده است. همچنین در زمینه مسئولیت‌های مهم شغلی آمار زنان حریدی (۳۱٪) به آمار زنان غیر حریدی (۳۴٪) بسیار نزدیک است.

علت این که درآمد زنان حریدی نسبت به مردان بالاتر است، تعداد بالای زنان حریدی است که آزمون مخصوصی به نام «بگروت (Bagrut)» را گذرانده‌اند. تعداد زیاد دانشجویان حریدی نیز بی تاثیر نبوده است. در دهه گذشته میزان شرکت زنان حریدی در آزمون‌های بگروت از ۳۱٪ به ۵۱٪ رسیده است در صورتی که میزان شرکت پسران حریدی در این آزمون با کاهش مواجه شده است. علاوه بر این تحصیل زنان حریدی در موسسات آموزش عالی نیز افزایش چشمگیری داشته است.

افزایش دانش‌جویان یشیوا و کولل: دانش‌جویان این مدارس از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ افزایش ۳۷ درصدی داشته است. در بین سال‌های ۱۹۹۹ تا ۲۰۱۲  تعداد دانش‌جویان این مدازس سالانه با افزایش ۴ درصدی مواجه بوده‌اند. با گذشت سال‌ها تعداد دانش‌جویان یشیوایی نیز ۲۱٪ افزایش داشته که از سی هزار به سی و هفت هزار رسیده است. تنها در سال ۲۰۱۸ تعداد این دانش‌جویان ۶٪ رشد داشته که از نرخ رشد جمعیت حریدی‌ها نیز بیشتر است. افزایش انگیزه برای یادگیری تورات و کمک‌هزینه‌های تحصیلی، علت بالا رفتن تعداد دانش‌جویان مدارس یشیوا و کولل می‌باشد.

مدارس ابتدایی مساله نوظهور دیگری در جامعه حریدی‌ها است. در سال ۲۰۱۸ درصد دانش‌آموزان حریدی نسبت به کل دانش‌آموزان اعم از عرب و یهودی ۱۸.۵٪ بوده است. علاوه بر این، در ۶ سال گذشته تعداد دانش‌آموزانی که در قالب مدارس حریدی تحصیل می‌کرده‌اند کاهش یافته به این صورت که در سال ۲۰۱۳ این تعداد ۴.۲٪  بوده که در سال ۲۰۱۹ به ۳.۴٪ رسیده است.

کاهش خدمات غیر‌نظامی ملی: در سال ۲۰۱۸، حدود ۵۳۰ نفر از مردان حریدی به عضویت خدمات غیر‌نظامی ملی در‌آمدند که این تعداد، ۵٪ پسرانی ‌است که از نظام آموزشی حریدی فارغ‌التحصیل شدند. این تعداد تنها یک چهارم تعداد تعیین شده (۲۰۰۰ داوطلب) برای سال ۲۰۱۶ می باشد و تعداد متقاضیان در سال ۲۰۱۸ کمتر از نیمی از تعداد ‌آن‌ها در سال ۲۰۱۱ است و به عبارتی متقاضیان سال ۲۰۱۸ کمترین میزان از زمان تاسیس این نهاد در ده سال گذشته می‌باشد.