تضییع حقوق زنان در سیستم قضایی جهان عرب؛ وقتی زنان به شبکه‌های اجتماعی پناه می‌آورند!
ترجمه: زهرا میرزایی
در جهان عرب جایی وجود ندارد که زنان عرب بتوانند در مورد ظلم یا خشونتی که به آنها وارد شده، به آن مراجعه کنند؛ چون سیستم قضایی در جهان عرب نسبت به زنان عادلانه نیست و شکایات زنان را به «قیم» که ممکن است خود متهم باشد یا به طایفه یا خانواده‌ای که مشکل را ایجاد کرده‌اند، رجوع میدهند؛ با دلایل اجتماعی و توجیهاتی مانند «شهرت خانواده»، «اسرار خانواده» یا «تحریف چهره عمومی» و سایر اصطلاحاتی که جامعه عرب برای محافظت از مردان در برابر هرگونه مسئولیت و محدود کردن این جنایات به مسائل خصوصی، نه عمومی و در نتیجه سلب حق زنان برای دفاع از خود توسط قانون، جمع آوری کرده‌است.
اما با ورود به عصر ارتباطات، موضوع تغییر کرد و ما از وجود این داستانها مطلع شدیم؛ پس از آنکه پلتفرم‌های مجازی دیوارهای خانه ها را شکستند تا به ما بگویند که در داخل خانه‌ها در مورد نقض حقوق زنان چه میگذرد. بر اساس اعلامیه پکن که در چهارمین کنفرانس جهانی سازمان ملل متحد در مورد زنان تصویب شد «رسانه‌ها از پتانسیل بالایی برای ارتقاء پیشرفت زنان با ایجاد تغییر در افکار عمومی و رفتار نسبت به زنان برخوردار هستند.»
به تازگی، فضای مجازی شاهد ده‌ها شکایت از زنان و دختران مورد آزار و اذیت در داخل خانه‌ها است؛ به ویژه در دوران همه‌گیری کرونا، اغلب آنها از خود ویدیو ضبط شده منتشر کرده و درخواست حمایت میکنند که برخی از آنها با راه‌اندازی پویش‌ها و ابتکاراتی برای شکستن سکوت زنان همراه شد.
بی اعتمادی
با این وجود در برخی موارد زنان آسیب‌دیده حمایت لازم را از سمت افراد دریافت نمیکنند و به دروغگویی متهم میشوند؛ بطور مثال ادعا میشود که حرف‌هایشان متناقض است یا روایت‌ها در اکانت‌های جدیدشان تفاوت دارد. این اتفاق برای اسرا دختر 21 ساله فلسطینی ساکن بیت الحم که توانسته بود افکار عمومی را با خود همراه کند، افتاد. خانواده اسرا مدعی شدند که او به دلیل سحر و جادو و نه آزار روحی و جسمی جان داده است.
یا همان طور که در هفته های گذشته در مورد دختر اردنی، لیان داود (20 ساله) اتفاق افتاد، که شکایت او با شک و تردید برخی از افراد که اظهار داشتند گزارش او ضعیف است، همراه شد؛ به ویژه با توجه به دلایل مختلفی که برای ترک اردن به ترکیه اظهار کرده بود؛ او برای فرار از خشونت خانگی از اردن به ترکیه فرار کرده بود.
اما علیرغم وجود افرادی که با شک و تردید و قبل از حمایت از زنان، کارآگاه‌های وجودشان را فعال میکنند، افراد و موسساتی هستند که تمام تمرکزشان بر روی وضعیت اضطراری است و تمام اقدامات لازم برای کمک به قربانی و بازگشت او به شرایط عادی و محافظت از او را انجام میدهند. با وجود اینکه آنها از جزئیات داستان زندگی قربانی محافظت میکنند، میتوان به جزئیات داستان و انگیزه‌های آن پرداخت و اطلاعات آن را تأیید کرد. مهمترین چیز این است که سرزنش را مهار کرده و عواملی که زندگی قربانی را تهدید میکنند، دور نگه داریم.
آسیب احتمالی
یک چالش بزرگ بر گردن دختری قرار میگیرد که جرات میکند داستان سوء استفاده یا آزار خود را در فضای مجازی، به شکل عمومی قرار دهد؛ در این صورت بازگشت او از مسیری که انتخاب کرده، دشوار میشود.
دختر با دو گزینه روبرو است و حالت سومی وجود ندارد: یا آنکه پس از جلب توجه افکار عمومی از طرف سازمان‌های مدنی و مدعی حقوق بشر حمایت میشود و آنها از او محافظت میکنند یا سخت‌ترین حالت یعنی تصمیم به بازگشت به همان شرایط خانواده با وجود خطرهای بعد از انتشار ویدیوها از او در فضای مجازی؛ در حالت دوم دختر با رنج سخت‌تری مواجه است که ممکن است خطرناک‌تر از رنج گذشته باشد چون تمرکز اطرافیان بر آبروی خانواده است و رسوایی‌ای که دختر بیچاره برای خانواده‌اش ایجاد کرده‌است.
در این حالت دختر با اقدامات خشونت‌آمیز مانند ایجاد رعب و وحشت، ممانعت از خروج از منزل و دسترسی به اینترنت و گرفتن پاسپورت، ممنوعیت ملاقات با دوستانش و ممنوعیت تحصیل برای سال‌ها به بهانه‌ی تادیب توسط خانواده مواجه است؛ همچنین به احتمال زیاد آزارهای روانی، جسمی و جنسی ادامه‌دار خواهد بود.
موفقیت‌های ملموس
به طور کلی، تجربیات همیشه منفی نبوده‌است؛ نگاهی به آنچه که توسط مدل کویتی-آمریکایی، آسیا عاکف (32 ساله) انجام شد، می‌اندازیم؛ او ویدئویی در اینستاگرام و اسنپ چت منتشر کرد و در آن به فالورهای خود در مورد آزار و اذیت شدن در حین عبور از خیابان و عصبانیتش از این موضوع گفت. شیما شامو (27 ساله) فعال کویتی با عبور از یکی از خیابان‌های شهرش خشم خود را از این موضوع ابراز میکند و پویش مجازی را با عنوان «من ساکت نمیشوم» علیه آزار و اذیت زنان در کویت راه‌اندازی کرد و از زنان خواست تا در مورد خشونت و آزار و اذیت آنها بدون ترس صحبت کنند.
این پویش مجازی تنها پویشی نبود که توانست درد و رنج زنان را در کشورهای عربی برای ما روشن کند، پویش‌هایی مانند «آزار را متوقف کن»، «بصمه»، «مالک او نیستی» و «من آزار و اذیت دیدم» نیز از مصر راه اندازی شد؛ با هدف پایان دادن به پذیرش پدیده آزار جنسی توسط جامعه با گزارش حوادث آزار و اذیتی که روزانه در خیابان‌ها رخ میدهد و همچنین صحبت در مورد موقعیت‌هایی که زنان در رسانه‌های اجتماعی در معرض آن قرار میگیرند.
رسانه‌های اجتماعی ممکن است همیشه در گزارش شکایات یا خواسته‌های زنان آسیب دیده، به آنها کمک نکنند یا آنها را با واکنش‌های توهین‌آمیز و خصمانه‌ای که سخنان آنها را تهدیدی برای نظام مردسالار و سنت‌های اجتماعی میدانند، مواجه کنند اما این ابزارهای رسانه‌ای فرصتی قدرتمند برای رسیدگی به مشکلات آنها است تا فرهنگ سکوت را که به بسیاری آسیب رسانده و برخی از آنها را وادار به جان باختن کرده‌است، کاهش دهد.
