معرفی کتاب اندیشه دینی و شیوه عملی علمای دیوبند

قران اول لفظ بود بعد در لوح محفوظ نوشته شد سپس بر بیت عزت نازل شد آنگاه بر قلب پیامبر نازل شد سپس از طریق ایشان نوشته شد و صحابه آن را جمع آوری کردند ص 83

الفاظ و کلمات در نزول و قرائت و حفظ و کتابت دارای اولویت هستند.

بسیاری از قرائن غیر لفظی هست که در فهم معنای قرآن اثر می گذارد

اگر نبی نباشد قرائن غیر لفظی معنا را به انحراف خواهند برد.

کتاب مذکر است و شخص مبین است. هردو برای هدایت لازم اند.

نقش پیامبر در 4 ناحیه :

تلاوت آیه        1.

تعلیم مراد از آیه        2.

نمونه عملی و اسوه        3.

تزکیه نفوس        4.

روافض و خوارج تمام صحابه را عادل و با تقوی نمی دانند برای همین محبت به آنها را لازم و واجب نمی دانند.

ان الصحابه لایمکن ان یکونوا موضع انتقاد و انتقاص لدی من یدعی حبهم الاعجاب بهم. ص 123

علما می توانند در عین محبت به صحابه ، در میان اقوال صحابه یکی را بر دیگری ترجیح بدهند.

البته میان ترجیح و تخطئه فرق است.

هم یحملون قانون الشریعه ای الکتاب و السنه …. من العلماء الربانیین/ ص 146

ان الاصل الاصیل فی هذا المذهب مذهب علماء دیوبند انما هو التوحید و الترکیز علیه بشکل لایدع مجالا لشوائب الشرک و دواعیه . ص 163

دیوبند بک مذهب نظری صرف نیست بلکه مذهبی عملی حرکتی و دعوتگر است

ص 233 صبغته تعلیمیه انتشاره تبلیغی و ثباته اجتماعی و صیانته افتائیه و رقیه مرهون بالریاضه و الفروسیه

مذهب علماء دیوبند یاخذ بظاهر النص و باطنه معا ص 236

و ما الیها. ص 166 ان النبی یجمع بین جمیع الفضائل التی کان یتصف بها الانبیاء علی حده من الخله و الاصطفائده و الکلیمیه و الروحیه و الصادقیه و المخلصیه و الصدیقیه

انهم یعتقدون بحیاته فی برزخ و لکنهم لا یقولون بعیشه هناک کعیشه فی الدنیا ص 167

لا یعتقدون بکونه ص حاضرا فی کل مکان و ناظرا لجمیع الکن و الاحداث الحاصله فیه لان ذلک من خصائص الالوهیه. ص 167

فالصحابه عدیمو النظیر بعد الانبیاء بالقیاس الی المحاسن و المحامد ص 169

علمای دیوبندی میان صحابه از نظر احترام و محبت فرقی نمیگذارند. اگرچه آنها را در حد پیامبر ص هم بالا نمیبرند و معصوم نمیدانند.

در صحابه فرق مراتب وجود دارد پس در مراتب عظمت انها هم تفاوت وجود دارد ولی همه ایشان در مقام صحابه بودن یکسانند پس در اصل محبت نباید فرقی میان آنها باشد.

ان علمائ دیوبند لایقولون بالتفریق بین الصحابه فیما یخص الاحترام و التقدیر و الحب. ص 169

یمتازون عن عامه البشر بخصائص لا یتمتع بها حتی الصالحون و الاولیاء من الامه مهما کانوا متفانین فی العباده و الطاعه ص 169

ان الصحابه نجوم الهدایه دونما استثناء ص 169

المحک الاول لمعرفه الحق و الباطل هو حبهم و احترامهم ص 170

کما ان الکافر بالنبوه مارق عن الاسلام کذلک الکافر باجماعهم خارج عن الاسلام ص 171

صحابه معصوم نبودند ( فلکون انهم لم یکونوا معصومین کان هناک امکان لصدور المعصیه عنهم و لکنهم مصونین باعلی درجات التقوی عادوا لا یقدمون علی ارتکاب الذنوب . ص 171)

فکانت دواعی المعصیه مضمحله فیهم لکمال زهدهم ص 172

یذهب علما دیوبند الی انهم رغم کونهم غیر معصومین لا یجوز نیلهم بالانتقاد و الانتقاص و التعلیق و التحلیل و اخضاعهم لمحک التغلیظ و التصحیح . ص 172

هم سرزده به همین علت درونی نبودن و ملکه تقوای صحابه، جواز نقد و بررسی را در موردشان نداریم.که خطا تلقی میشود نه معصیت)(به این علت علمای دیوبند آنها را خائن، متساهل، بدنیت یا اسیر محبت جاه و مال نمیدانند اگرچه امکان گناه در آنها وجود داشته(چون معصوم نیستند) ولی به دلیل حفاظت الهی صدور و ارتکاب گناه نبوده و اگر امکان گناه بود به علت عوارض خارجی بوده است نه از درون قلب.و لذا اگر لغزشی

اصل طریقت ها را در رفع بیماری های نفسانی مانند پزشکی لازم میدانند. و اولیا و صوفیان به منزله روح و جوهره این امت هستند که حیات واقعی و باطنی به انها وابسته است.

علمای دیوبند احترام و تعظیم آنها را لازم میدانند ولی آن را به عبادت تفسیر نمیکنند که آنها را یا قبورشان را سجده و طواف نمایند یا مرکز نذر و قربانی قرار دهند.

قائل به حصول برکت از مرقدهای منورشان هستند اما انها را مشکل گشا نمی دانند زیرا که این امر فقط در دست خداست.(دریافت برکات از اهل قبول میپذیرند ولی استمداد و یاری از انها را نه)

ص 179 زیارت قبور را میپذیرند ولی عیدگاه قراردادن و سجده گاه ساختن قبور را نه : انهم یجیزون زیاره القبور للاتعاظ و الاستفاده الدینیه و لکنهم لا یجیزون اتخاذها مساجد و مواضع للاحتفالات و امکنه للمهرجانات.

وسیله اصلاح احوال اند نه مدار نجات: إنهم یقولون بالانتماء إلى الربانیین ، وبتأثیر هذا الانتماء فی الصلاح والإصلاح، والترقی فی الإیمان والیقین ، وفی الحرص على العمل ، وعلى التزود من الحسنات والتنحى عن السیئات ، وعلى التحلی بالفضائل، والتخلی عن الرذائل ؛ ولکنهم لا یرونه مداراً للنجاه. ص 180

اما با رسوم و حرکات نمایشی به اسم تصوف مخالف هستند. دستورات معنوی مانند دارویی برای بیماریست پس تبلیغ و عمومی کردن آن جایز نیست هرکس متناسب با بیماری خود باید به شیخ مراجعه و دارو درمان شود. لذا با اداب و رسوم اجتماعی ویا ملی شدن آن هم مخالفند.(آداب و رسوم عزاداری، سالگرد، نذرهای قبور، جشن عروسی بین مردم و …)

ایصال ثواب را امری مستحسن و حق میت میدانند ولی رسم و عادت شدنش را خلاف و نادرست: وکذلک فإن علماء دیوبند یرون عملیه إیصال الثواب إلى الأموات صحیحاً ، ویرون ذلک حقاً من حقوق الأموات؛ ولکنهم لا یقرون فی ذلک بالتظاهر بأشکال خاصه ، وبتحدید أیام وساعات لذلک، ولا بالتقید بتقالید یتقید بها المبتدعون والمشرکون . ص182

195 علماء دیوبند حنفیون فی المذهب الفقهی.. ص

جاء مذهبهم متوسطا بین التقلید الاعمی و الاجتهاد المطلق ص 196

می توان هر مذهب فقهی را برگزید اما چون مذاهب ترجیحی هستند نه تبلیغی، نمی توان تبلیغ مذهبی را کرد زیرا در تبلیغ، تنقیص و تشنیع سایر مذاهب لازم می آید. ص197

إن احترام الفقهاء والأئمه لا یعنی فی مذهب علماء دیوبند أن فقههم شریعه أصلیه یجب تبلیغها إلى الناس …

و محدثین

ملاک و قانون حل تعارض روایت چیست؟

فمناطُ الحکم فی صوره الجمع بین الروایات ، والتفقهُ فی صوره ترجیح روایه على غیرها من الروایات الوارده فی الباب ؛ هما الأصل لدى علماء دیوبند، ولیس الأصل لدیهم مجرد قوه السند أو کون روایه أصح ما فی الباب؛ ما مبنای ابوحنیفه را می پذیریم. :

من اجل ان یکون المرء علی ثقه و طمانینه لابد له ان یلوذ باحد من ائمه الکلام ذوی البصیره کما کان لا بد له ان یتقید بفقه معین فیما یتصل بافقهیات و الخلافات الاجتهادیه ص 205

انتخاب امام نانوتوی به این علت است که ایشان با انتخاب کلام ماتریدی و اشعری سعی در تطبیق و رفع اختلاف این دو داشته است.

از عقل گرایی محض ویا نقل گرایی صرف پرهیز کرده اند.

فأصل الدین عندهم هو الوحی الإلهی وحده، والعقل خادم کالحواس الخمس التی تُوَظَّفُ لإثبات الوحی الإلهی. ومهما کان العقل أشرف هؤلاء الخَدَمَه؛ ولکنه لیس حاکماً أو حکماً. عقل را ابزار و خادم در جهت اثبات وحی میدانند نه حاکم:

ص 211 ان الاحسن نظرا الی موقفهم المعتدل المزیج من المذهبین ان یوصفوا بانهم ماتریدیون مائلون الی الاشعریه فهم جامعون بین الاشعریه و الماتریده

ص 208 فاصل الدین عندهم الوحی الالهی وحده و العقل خادم کالحواس الخمس التی توظف لاثبات الوحی

حضور در مجلس هند با سفارش های رشید احمد کنکوهی

حرکت الرسائل الحریریه به دست شیخ محمود حسن دیوبندی