دسته‌بندی نشده

به بهانه انتخاب رییس جدید سازمان فرهنگ و ارتباطات؛ اقتصاد فرهنگ گمشده سازمان فرهنگ!

سجاد اسلامیان

این روزها قرار است رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی مهمترین دستگاه دیپلماسی فرهنگی و عمومی کشور تعیین شود؛ سازمانی که در دهه 70 برای جلوگیری از موازی کاری های فرهنگی بین سازمان تبلیغات اسلامی، معاونت بین الملل وزارت ارشاد و دستگاه های دیگر و برای تمرکز بر سیاست های صدور فرهنگی انقلاب اسلامی تشکیل شد.

 تحقق نیافتن اهداف تاسیسی سازمان

اما نگاه به کارنامه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی نشان می دهد اولا این تمرکز شکل نگرفته است و حتی دستگاه هایی چون مجمع جهانی اهل بیت(ع) و مجمع تقریب مذاهب اسلامی که به صورت اسمی ذیل مجموعه این سازمان تعریف می شوند اما هیچ گونه حرف شنوی از این سازمان و تصمیمات آن ندارند.

از طرف دیگر دستگاه های فعال در برون مرزها از سپاه تا وزارت خارجه و… با اقدامات خود هدف اولیه تشکیل سازمان برای جلوگیری از موازی کاری را نقض کرده و حتی با تحمیل شرایط خود سازمان فرهنگ و ارتباطات را تضعیف کرده اند.

ساختار این سازمان عریض و طویل ترکیبی از ساختار وزارت خارجه و اداره های بین الملل ارشاد بود که به مرور نگرانی ها از فرآیندهای فعالیت های فرهنگی در خارج از کشور و برای دوری از حساسیت های واقعی و چه بسا غیرواقعی وارد یک دیوانسالاری و بروکراسی عظیم اداری شده است.

معضل دیگر رایزنان فرهنگی به جز زبان که بعضا دیده می شود رایزنان فرهنگی آشنایی به زبان کشور مقصد ندارند تحمیل شدن آنها از سوی دستگاه های دیگر است که بعضا یا ماموریت دیگری دارند و یا اگر ماموریت فرهنگی دارند کاملا مستقل از ساختار سازمان عمل می کنند که البته نباید دور از انصاف بود که برخی از این رایزنان تحمیلی از همتایان سازمانی آشنایی بهتری نسبت به کشور مقصد و در نتیجه کارنامه بهتری داشته اند.

بروکراسی معضلی که تا حل نشود هیچ مشکلی حل نخواهد شد

تنها نگاهی به فرآیند انتخاب یک رایزن که مهمترین عنصر تشکیلاتی این سازمان است و بعضا بیش از یکسال به طول می انجامد نشان می دهد که چقدر این سازمان از بروکراسی رنج می برد که بعضا داخلی و چه بسا تحمیلی از خارج از سیستم است.

این بروکراسی داخلی موجب شده است رایزنان فرهنگی و یا فعالان فرهنگی در خارج از مرزها ترجیح دهند با دور زدن سیستم های تصمیم گیر داخلی سازمان مستقیما با طرف های فرهنگی خارجی وارد مذاکرات شوند.

ده ها نمونه از مشکلات بروکراتیک در سازمان وجود دارد که رئیس آتی سازمان باید به شدت برای کوچک سازی و چابک سازی این سازمان تلاش مبرم به خرج دهد که در صورت عدم اصلاح این معضل هیچ فعالیت دیگری موفق نخواهد بود.

نکته دیگری که باید مورد توجه رئیس آتی سازمان فرهنگ و ارتباطات قرار بگیرد انتخاب درست رایزنان فرهنگی است؛ رایزنان فرهنگی همچون پیشانی این سازمان و سفیر فرهنگی جمهوری اسلامی هستند که حتی موفق‌ترین آنها از منظر سازمان همیشه از سوی فعالان فرهنگی بین الملل مورد نقد قرار دارند.

معضل رایزنان فرهنگی و تابلوی سخت رسمی برای کار نرم فرهنگی

رایزنان فرهنگی عمدتا دارای دو مشکل اساسی بوده اند از یک طرف به داشته های فرهنگی و هنری کشور آگاهی کامل ندارند و از طرف دیگر نسبت به فرصت های فرهنگی و هنری کشور میزبان آگاهی کامل ندارند و تا بیایند به ظرفیت ها و داشته ها اشراف پیدا کنند دوره ماموریت آنها به پایان رسیده است.

معضل دیگر رایزنان فرهنگی به جز زبان که بعضا دیده می شود رایزنان فرهنگی آشنایی به زبان کشور مقصد ندارند تحمیل شدن آنها از سوی دستگاه های دیگر است که بعضا یا ماموریت دیگری دارند و یا اگر ماموریت فرهنگی دارند کاملا مستقل از ساختار سازمان عمل می کنند که البته نباید دور از انصاف بود که برخی از این رایزنان تحمیلی از همتایان سازمانی آشنایی بهتری نسبت به کشور مقصد و در نتیجه کارنامه بهتری داشته اند.

اما مهمتر از همه این معضلات که یک مشکل ماهوی است این است که رایزنان فرهنگی تابلوی بزرگ جمهوری اسلامی را بالای سر خود دارند و بیشتر از آنکه عنصر فرهنگی ایران در کشور مقصد باشند در پس ترکیب اشتباهات سال های گذشته و تبلیغات ضدایرانی در کشورهای مختلف به عنوان عنصر سیاسی و تابلودار جمهوری اسلامی شناخته شده اند و هدف اول برخورد با جمهوری اسلامی در هنگام تغییر سیاست های کشورهای میزبان هستند که در سال های اخیر در سودان، کویت و تاجیکستان شاهد آن بودیم.

رایزنان فرهنگی در این شرایط توانایی خیلی از کارها را از دست داده اند و از یک طرف موظف اند بیشتر در قالب های رسمی و با هماهنگی سفارت فعالیت کنند و در نتیجه از خیلی از ارتباطات که یک عنصر فرهنگی بین الملل بهره می برد محروم می شوند.

از طرف دیگر اگر با سفیر درگیری داخلی نداشته باشند که در بسیاری از کشورها چنین بوده، با احتیاطات فزاینده دیپلماتیک که بعضا از نگاه های امنیتی برخاسته است روبرو هستند و دست و پای فعالیت چابک و در عین حال فعالیت نُرم فرهنگی را از دست می دهند و دچار ساختارهای چوبین دیپلماتیک می شوند.

ساختارمند بودن رایزنی ها موجب شده است تا رایزنان فرهنگی بیش از آنکه پل واسط بین فعالان فرهنگی دو کشور باشند برای تکمیل کارنامه شان خود مجری فعالیت های فرهنگی باشند که این فعالیت ها علاوه بر صرف وقت و هزینه بی مورد به علت آن تابلو که عرض شد بی اثر یا کم اثر است.

سازمان علاوه بر تقویت آموزش زبان فارسی و منابع زبان آموزی که از معضل جدی برخوردار است باید فرآیندی جدی شکل دهد تا کسانی که در مراکز ایرانی آموزش زبان یا کرسی های زبان فارسی در دانشگاه های دنیا تحصیل می کنند آینده شغلی و کاری خود را در این زبان ببینند و این باز از تقویت اقتصاد فرهنگ شدنی نیست.

اقتصاد فرهنگ دستورالعمل پیش روی سازمان

نکته دیگر این ساختارمندی بسته شدن راه های تعاملات اقتصاد فرهنگ است به ویژه که با تحریم ها و مشکلات بودجه ای که این سال ها سازمان با آن روبرو بوده است بسیاری از فعالیت های رایزنی ها کاهش یافته و یا تعطیل شده است.

به نظر می رسد رئیس آتی سازمان فرهنگ و ارتباطات همانگونه که سفارت خانه های جمهوری اسلامی مامور به فعالیت تسهیل گر برای فعالان اقتصادی هستند باید رایزنان فرهنگی را موظف به اقدامات تسهیل گر برای فعالان در حوزه اقتصاد فرهنگ کند.

تقویت اقتصاد فرهنگ در عرصه بین الملل علاوه بر تامین هدف های صدور فرهنگی انقلاب، درگیر کردن گروه های فرهنگی متنوع ایرانی با مخاطب بین الملل و… ده ها ثمره دیگر نیز دارد که در این مجال فرصت بیان آن نیست اما فقط می توان به یکی از ماموریت های سازمان فرهنگ و ارتباطات که همانا ترویج زبان فارسی است اشاره کرد.

در همین راستا سازمان علاوه بر تقویت آموزش زبان فارسی و منابع زبان آموزی که از معضل جدی برخوردار است باید فرآیندی جدی شکل دهد تا کسانی که در مراکز ایرانی آموزش زبان یا کرسی های زبان فارسی در دانشگاه های دنیا تحصیل می کنند آینده شغلی و کاری خود را در این زبان ببینند و این باز از تقویت اقتصاد فرهنگ شدنی نیست.

نکته آخر در این بین باز کردن راه برای تشکل های خودجوش بین الملل است که در سال های اخیر توانایی های خود را ثابت کرده اند و از سیاست های قدیمی سازمان فرهنگ و ارتباطات در دوران آقای مصطفوی استفاده از NGO ها بوده است و اینک با وجود مشکلات مالی می توانند راهگشا برای فعالیت های فرهنگی بین المللی باشند.

در این مقال سعی شد سریع، گذرا با اشاره به برخی نکات مهم درباره سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی اشاره کرد که هر بند می تواند خود مقاله ای مجزا باشد به امید موفقیت رئیس آتی.

نمایش بیشتر

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

همچنین ببینید
بستن
دکمه بازگشت به بالا