افکار عمومی جهان عرب ده سال پس از بهار عربی؛ اوضاع بدتر شده!
منبع: گاردین
ترجمه: علیرضا صالحی
طبق نظرسنجی انجام شده توسط Guardian و YouGov در 9 کشور عربی، اکثریت مردم احساس می‌کنند که پس از دوران بهار عربی میزان نابرابری در جامعه‌شان افزایش یافته است. تغییری که یک دهه قبل و پس از قیامهای مختلف، جنگهای داخلی و تلاشهای مختلف برای تعیین سرنوشت کشور آغاز شد. طیفهای مختلف مردمی بر این باورند که زندگیشان نسبت به سال 2010 بدتر شده است، زمانی که محمد بوعزیزی، میوه‌فروش تونسی با خودسوزی خود موجب برانگیختن تظاهرات گسترده و انقلابهای پراکنده‌ای در منطقه شد. طنین انقلاب ادامه یافت تا اینکه در سال 2019 موجب سقوط عمرالبشیر دیکتاتور پیشین سودان شد و تظاهراتهای گسترده‌ای نیز در الجزایر، لبنان و عراق بوجود آورد.
نتائج این نظرسنجی که از 5هزار و 275 نفر از زنان و مردان از سنین مختلف گرفته شده است نشان می‌دهد که احساس ناامیدی و نادیده‌گرفته شدن در جامعه افزایش یافته است؛ احساسی که یک دهه قبل مانند هیزم در آتش خشم مردم عمل کرد و برخی از کشورها را به سمت جنگ داخلی سوق داد.
این احساس که اوضاع در کشور نسبت به قبل از بهار عربی وخیم‌تر شده است، در سوریه (75درصد) بالاترین میزان را داشته است. این رقم در یمن و لیبی هر کدام 73 و 60 درصد بوده است. در هر سه کشور اعتراضات مدنی خیابان منجر به جنگهای داخلی و سپس دخالت کشورهای خارجی شد که در نهایت تکه‌تکه شدن کشور را به دنبال داشت. نظرسنجی شامل کشورهای دیگر نیز می شود؛ به طورمثال مصر و تونس که در سال 2011 حاکمانی را از اداره امور کشورشان برکنار کردند که به مدت طولانی و اقتدارگرایانه بر کشور سیطره داشتند. همچنان کشورهای الجزایر، عراق و سودان نیز شامل نظرسنجی هستند. در این کشورهای نیز ناآرامی ها در مقیاس کوچکتری از یک دهه قبل آغاز شده بود که منجر به سربرآوردن گروههایی شد که هدفشان مبارزه با رژیم وقت بود. در این نظرسنجی کمتر از نصف مردم عراق و مصر و الجزایر اذعان داشتند که وضعیت زندگیشان نسبت به 2010 بدتر شده است. با این حال در هیچ یک از این سه کشور، بیش از یک چهارم مردم نگفتند که به وضعیت بهتری رسیده‌اند.
در برخی از کشورها نسل جوان و تازه بالغ کمترین نگرش منفی را نسبت به تغییرات داشتند. نسلی که درکی از دوره قبل از انقلاب نداشتند و میراث‌دار جامعه پس از انقلاب شدند. اکثریت جوانان بین 18 تا 24 سال در کشورهای الجزایر، تونس، مصر و عراق علاقه کمتری داشتند تا تظاهراتها را منفی قلمداد کنند و آن حرکتها را مایه تاسف بخوانند. اما والدین آنها بدبین‌تر هستند. طیفهای مختلفی از 8 کشور بررسی شده، نظرشان بر این است که امروزه بچه‌ها در شرایط سخت تری نسبت به دوران پیش از بهار عربی مواجه هستند و با آینده بدتری روبرو خواهند بود.
یک دموکراسی ناخوشایند
در تونس، باوجود اینکه موسسات دموکراتیک در برابر ترورها و درگیری‌ها مقاومت کردند و در نهایت می‌توان سرنوشت این کشور را یک داستان موفق نامید، اما همچنان در میان مردم حس سرخوردگی عمیقی وجود دارد. 27درصد مردم نظرشان بر این بوده که اوضاع کشورشان پس از انقلاب بهتر شده است که این بالاترین درصد در میان دیگر کشورها بود. اما شیوع کرونا و به تبع آن رکود اقتصادی و آمار فزاینده بیکاری سبب شده است تا بیش از نیمی از تونسی‌ها به بدترشدن اوضاعشان نظر بدهند. با این وجود و به واسطه پیشرفتهای چشمگیر تونس در زمینه حقوق شهروندی، 86درصد مردم معتقدند که در حال حاضر آزادی بیشتری برای انتقاد از دولت دارند. همچنین نیمی از آنها گفته‌اند که دستگیریهای غیرقانونی کاهش پیدا کرده است.
قراردادهای اجتماعی همچنان زیرپا گذاشته می‌شود
مردم این منطقه به شدت معتقدند که عده کمی از نخبگان ثروتمند و غنی به راحتی و با بی‌توجهی قراردادهای اجتماعی و مناسبات میان ملت و دولت را زیرپا می‌گذارند که در نتیجه هزینه آنها به دوش اکثریت مردم می‌افتد و این را آتشی در خرمن نارضایتی‌های کشور می‌پندارند. این نظرسنجی نشان می‌دهد که درصد نارضایتی‌ها از سال 2010 بالاتر رفته و نابرابری‌ها به طور قابل ملاحظه‌ای بیشتر شده است. 92درصد سوری‌ها (بالاترین میزان در کل رای گیری)، 87درصد از یمنی‌ها، 84درصد از تونسی‌ها و 68درصد از مصری‌ها افزایش نابرابری را تایید کردند. در الجزایر از هر ده نفر، هفت نفر نظرشان همین بوده است.
تقریبا نیمی از مصری‌ها احساس می‌کنند حقوق‌شان برای بیان مشکلات و معضلات‌شان نسبت به دوره حسنی مبارک کمتر شده است، در حالیکه یک پنجم آنها می‌گویند امروزه آزادی بیشتری برای صحبت کردن دارند و یک سوم هم احساسات متضادی در این زمینه دارند. یعنی نمی دانند اوضاع بهتر شده یا بدتر.
مصر متضاد و دوگانه
عدم قطعیت و نتایج متضاد در مورد پاسخهایی دریافتی از کشور مصر، همیشه برقرار بود. جائیکه که بیشترین جمعیت را در میان کشورهای عربی دارد. اکثر مردم این کشور معتقدند زندگیشان نسبت به یک دهه قبل بهتر نشده است. همین احساس و تردید را نسبت به آینده فرزندانشان نیز دارند. همه این تصورات از اینجا ناشی می‌شود که در انقلاب 2011 حسنی مبارک از سمتش خلع شد و اخوان المسلمین با انتخابات بر سرکار آمد اما عبدالفتاح سیسی با یک کودتای نظامی دولت را به دست گرفت. لذا در مصر دودستگی شد، عده‌ای حامی قیامها شدند و عده‌ای در صف مخالفان قرار گرفتند. در میان افراد بالای 25 سال دودستگی جدی بوجود آمد و عده‌ای شدیدا احساس پشیمانی دارند از اینکه در جریانات و قیامها علیه حسنی مبارک شرکت کردند و زمینه ساز سقوط او شدند. صراحتا هم مشخص نیست که این دغدغه‌های مردم مصر ریشه در مسائل امنیتی دارد یا خیر؟
